საქართველოში ქარსაფარი ზოლების აღდგენა-რეაბილიტაციის 31–მილიონიანი პროექტი წელს დაიწყო. ერთი შეხედვით მარტივი პროცესი თავისი სიღრმისეული სირთულეებით წარმოაჩინა „კომერსანტთან“ საუბარში სოფლის მეურნეობის განვითარების საერთაშორისო ასოციაციის ხელმძღვანელმა, მეცნიერმა კობა კობალაძემ. მისი განმარტებით, ამ მასშტაბურ პროექტში მცირე შეცდომის დაშვებაც კი სავალალო შედეგს გამოიღებს როგორც ნიადაგის ეროზიის, ასევე მოსავლიანობის ვარდნისა და ეკოლოგიის დაზიანების მიმართულებებით.

მისივე თქმით, ამის გამოცდილება ისტორიულ მეხსიერებას დღემდე შემორჩა.

,,1920-იანი წლების ამერიკაში, დიდი დეპრესიისას, მიიღეს გადაწყვეტილება მიწების მაქსიმალური პრივატიზაციის შესახებ და მთელი მსოფლოიოდან ამერიკის მიწებს შეესივნენ ადამიანები, რომლებსაც სასოფლო-სამეურნეო წარმოებაზე წარმოდგენაც არ ჰქონდათ. დაიწყეს ყველგან ხვნა და თესვა, შედეგად დაიწყო საშინელი ქარისმიერი და წყლისმიერი ეროზიები და მიწის უდიდესი ნაწილი ჰაერში იქნა ატანილი. ქალაქები დაფარა მტვრანმა ქარიშხლებმა, გაძლიერდა სხვადასხვა დაავადება, დაიწყო მოუსავლიანობა და შიმშილობა, რასაც 7 მლნ ადამიანი ემსხვერპლა.  ამის გამო აშშ-ის პრეზიდენტმა რუზველტმა დაიწყო მიწის ეროზიისგან დასაცავად პირველი ღონისძიება -  ქარსაცავი ზოლების გაშენება. ვინც კი პრეტენზიას აცხადებდა ამა  თუ იმ მიწის მფლობელობაზე, ვალდებული იყო, ქარსაცავი ზოლები გაეშენებინა თავისი მიწის გარშემო  იმ დროის მეცნიერული მიღწევების საფუძველზე. შედეგად კრიზისი შეწყდა და სასოფლო-სამეურნეო წარმოება ჩვეულებრივ საზღვრებში მოექცა“, -  აღნიშნავს მეცნიერი.

ქარსაფარი ზოლები  საქართველოში მასობრივად საბჭოთა პერიოდში გაშენდა.  კობალაძის ინფორმაციით, 1948 წელს, როცა უკვე  დამთავრებული იყო მეორე მსოფლიო ომი და მოსახლეობა, ძირითადად მამაკაცები, სოფლებში ბრუნდებოდნენ, სტალინის დავალებით შემუშავებული იქნა სპეციალური პროგრამა: ,,გვალვასაც დავამარცხებთ“. ამ პროგრამის შესაბამისად 11 ათას კილომეტრამდე ქარსაფარი ზოლი გაშენდა, რომლებმაც შეინარჩუნეს იმ პერიოდის საბჭოთა კავშირის მიწები, აქაც ქარსაფარი ზოლების გაკეთება მხოლოდ მეცნიერულ პრინციპებზე იყო დაფუძნებული, რაც პირველ რიგში გულისხმობდა სარწყავი ტერტორიების მომზადებას  ქარსაფარის ქვეშ ან ახლოს.

იგივე გზა გაიარა რამდენიმე ქვეყანამ, თუმცა საბჭოთა პერიოდში მოწყობილი ქარსაფარი ზოლების უმეტესობა განადგურდა.  გასული საუკუნის 90-იან წლებში სათბობ-ენერგეტიკული რესურსების დეფიციტის დროს ამ ხეებს მოსახლეობა გასათბობად იყენებდა და ამან საბოლოოდ ქარსაცავი ზოლების განადგურება გამოიწვია.  მართალია, რამდენიმე წლის წინ ქარსაფარი ზოლი მოეწყო დედოფლისწყაროში, მაგრამ უხარისხოდ შესრულებული სამუშაოს გამო ის გახდა მაგალითი, თუ როგორ არ უნდა გაკეთდეს შესაბამისი პროექტი.

დედოფლისწყაროში, გერმანიის ტექნიკური თანამშრომლობის საზოგადოების, ასევე ავსტრიის თანამშრომლობის საზოგადოების ფინანსური დახმარებით, გაშენდა ქარსაფარი ზოლები იმ მეთოდით, როგორც შეიძლება  გაშენდეს ჩვეულებრივ ტერიტორიებზე ან სუპტროპიკულ ზონებში, არ იქნა გათვალისწინებული მინიმუმის ანუ განმსაზღვრელ ფაქტორთა კანონი -  პირდაპირ იქნა ამოთხრილი ორმოები და შიგნით ჩაიდო  საკმაოდ კარგი და საქართველოსთვის აპრობირებული ნერგები, ხოლო ქარსაფარი ზოლების გარშემო, თხრილები გაკეთდა, რათა პირუტყვი არ გადასულიყო.  სამწუხაროდ, ამ  თხრილებმა შეასრულეს საწრეტი არხების როლი ანუ იქ მოსული ნალექების ისედაც მწირი რაოდენობა ამ არხებში იწრიტებოდა და ვერ იღებდა მონაწილეობას მცენარის წყალუზრუნველყოფაში. შედეგად, წყლის დეფიციტის გამო, როგორც მოსალოდნელი იყო, ნარგავების დიდი უმრავლესობა გახმა და საბოლოოდ ისე გამოვიდა, რომ შედეგი ვერ მივიღეთ, ხოლო  ფული გვალვამ ,,შეჭამა“, - განაცხადა კობა კობალაძემ.

ქარსაფარი ზოლების გაშენების წარმატებულ მაგალითებად იგი თბილსიის ახალ გზას და ყვარელში ჩატარებულ სამუშაოებს მიიჩნევს, მაგრამ საუბრობს იმაზეც, რომ საქმე მხოლოდ პროფესიონალების მიერ უნდა გაკეთდეს და ამავდროულად გამოირიცხოს კორუფცია, რისი რისკიც საკმაოდ მაღალია.

სამუშაოები თუკი არასწორად შესრულდება,  ჩამოიწერება თანხები და ამით მორჩება ყველაფერი, ეს უკვე კორუფციაა.  გასულ საუკუნეშიც იყო არაერთი ფაქტი, რომ  დაირგო 10 ხე და გაფორმდ, როგორც 1000, შესაბამისად ამ სამუსაოებში ფულის ,,მოტეხვა“ სავსებით შესაძლებელია, რის პრევენცია უნდა გატარდეს“, - დასძინა კობალაძემ ,,კომერსანტთან“ საუბარში.

რაც შეეხება ხეების შერჩევის პროცესს, სპეციალისტების შეფასებით, ქარსაფარის დანიშნულებით მცენარეებიდან ალვის ხე და კანადური ვერხვი იყო გამოყენებული, მაგრამ ხანმოკლე სიცოცხლისუნარიანობით ხასიათდება, დაახლოებით 50, მაქსიმუმ, 60 წლის ხნოვანებაში ეს ხე ამორტიზირდება, ანუ ბერდება, ამიტომ უნდა მოიჭრას და გამოტანილ იქნას.

არსებული მონაცემებით, ქარსაფარი ზოლების 80%-ს ესაჭიროება ხელახლა გაშენება, ხოლო 20%-ს აღდგენა/რეაბილიტაცია.

გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს მიერ მომზადებული „ქარსაფარი (მინდორდაცვითი) ზოლების ინვენტარიზაციის სახელმწიფო პროგრამა“ საქართველოში არსებული ქარსაფარი ზოლების იდენტიფიცირება-ინვენტარიზაციასა და საჯარო რეესტრში რეგისტრაციას ითვალისწინებს. წინასწარი გათვლით, ქარსაფარი ზოლების ინვენტარიზაციის ხარჯი დაახლოებით 31 მილიონ ლარს შეადგენს.

მარი ჩიტაია