საქართველოში რეგისტრირებული კოოპერატივების უდიდესი უმრავლესობა მხოლოდ ქაღალდზე არსებობს. მიუხედავად იმისა, რომ ათასობით კოოპერატივია რეგისტრირებული, საქმიანობას ძალიან მცირე ნაწილი აგრძელებს, რაც  ადასტურებს, რომ სექტორში რეალურად მძიმე მდგომარეობაა და კოოპერატიული მეურნეობები საქართველოში ვერ ვითარდებიან. 

,,საქსტატის“ მონაცემიდან ირკვევა, რომ 2022 წლის 1–ლი იანვრის მდგომარეობით, 5 517 რეგისტრირებული კოოპერატივიდან აქტიურის სტატუსი მხოლოდ 198 სუბიექტს აქვს.

კოპერატივების შექმნის მიზანი ფერმერული მეურნეობების გაზრდაა.  განსაკუთრებით მცირემიწიანი ფერმერებისთვის, თუმცა აღმოჩნდა, რომ სახელმწიფო პროექტები ამ მიმართულებით დიდწილად წარუმატებელია და კოოპერატივები მხოლოდ ქაღალდზე აგრძელებენ არსებობას, როგორც ამას ოფიციალური სტატისტიკა ადასტურებს.

სოფლის მეურნეობის საერთაშორისო ასოციაციის ხელმძღვანელი კობა კობალაძე კოოპერატივების დაფინანსებასთან დაკავშირებულ ხარვეზზე საუბრობს და ,,კომერსანტთან“ რამდენიმე მიზეზს განმარტავს, რის გამოც დარგში დიდი ჩამორჩენაა.

,,გაფორმებულია მეტი, მაგრამ საქმიანობას გაცილებით ნაკლები მეპაიე ეწევა. კოოპერატივების პროგრამაში თავიდანვე ჩადებული იყო, რომ დაფინანსებას მიიღებდნენ ისისნი, რომლებიც მეტ ადამიანს მოიცავდნენ. რამდენიც არ უნდა იყოს გაფორმებული, სინამდვილეში თითო კოოპერატივში ჩართული ადამიანების რაოდენობა 2-3-ს არ აღემატება.  ამ დროს შეიძლება 8-9 ადამიანი იყოს გაფორმებული. სხვადასხვა პერიოდში კოოპერატივად მცირე მეურნეობები  მხოლოდ იმის გამო  გაფორმდნენ, რომ გრანტი მიეღოთ.  ეს არის რეალობა. თავისთავად კოოპერატივების სისტემა ძალიან კარგია, მაგრამ შემოწმება თუ მოხდება, იქაც ბევრი დარღვევა აღმოჩნდება. კოოპერატივებიდან გარკვეული რაოდენობა  ან გაყიდულია, ან უფუნქციო“, - ამბობს კობალაძე და დასძენს, რომ კოოპერატიულ მეურნეობებს სოფლის მეურნეობაში დიდი შედეგის მოტანა შეუძლიათ, ამიტომ ეს მიმართულება განსაკუთრებით მკაცრად უნდა კონტროლდებოდეს და მეტი გარანტიები ჩაიდოს.

„ბევრი დარღვევაა, მაგრამ კოოპერატივი ისეთი მექანიზმია, რაზეც არ უნდა ვთქვათ უარი.  ხარისხობრივი თვალსაზრისით, მათ ეფექტიანობაში ეჭვი მეპარება. დარგის განვითარებას ხელს უშლის თვითონ მენტალიტეტი, ის რომ ყველას პირველობა უნდა. ასევე არის გარკვეული უნდობლობა კოოპერატიული მეურნეობების მიმართ, სამწუხაროდ, კოოპერატივების თავმჯდომარეები უმეტესწილად საკუთარ ჯიბეზე ზრუნავენ და არა ზოგადად კოოპერატივზე, ეს საკითხი საფუძვლიან შესწავლას საჭიროებს, რომ  ხარვეზები დროულად გამოსწორდეს , - აცხადებს კობა კობალაძე ,,კომერსანტთან“.

მისივე თქმით, „კონტროლი თუ არ გაძლიერდება და არ გამკაცრდება კრიტერიუმები, კოოპერატივების უმეტესობა პასიურ მდგომარეობაში დარჩება. ,,შეიძლება, სახელმწიფო თავს იწონებდეს კოოპერატივების მაღალი რაოდენობით, მაგრამ ეს მხოლოდ ციფრებია, რეალურად კოოპერატივების ნახევარზე მეტს ფუნქცია აქვს დაკარგული, მხოლოდ ქაღალდზე არსებობს. არის გარკვეული სტანდარტი, რასაც კოოპერატივების პროგრამა ბენეფიციარებისგან მოითხოვს, მაგრამ როგორ სრულდება ვალდებულებები და რამდენად ართმევენ ისინი ნაკისრ მოვალეობას თავს, ამას არავინ აკონტროლებს.  ამიტომ მნიშვნელოვანია შეიცვალოს მექანიზმი, მკაცრი მონიტორინგი დაწესდეს, რომ ადამიანებმა თვითნებურად არ მიაყენონ ზიანი სისტემას, რაშიც სახელმწიფო დიდ ფულს იხდის“.

აღსანიშნავია, რომ „სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივის შესახებ“ კანონში ცვლილება შედის. კანონპროექტი პარლამენტშია ინიცირებული და სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივებისთვის ახალი ვალდებულებების შესრულების 1 წლით გადავადებას შეეხება.

მოქმედი კანონმდებლობით, 2020 წლის 1-ელ იანვრამდე დაფუძნებულ სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივებს 2022 წლის 1-ელ იანვრამდე უნდა უზრუნველყოთ კოოპერატივის წევრთა რაოდენობის, პაის ოდენობის და საკუთარი წესდების კანონთან შესაბამისობა. მათთვის ეს ვადა 2023 წლის 1-ელ იანვრამდე გადავადდა.

სტატუსის მქონე კოოპერატივების წევრებისთვის მინიმალური სავალდებულო საპაიო შენატანია 300 ლარი. კოოპერატივებში წევრთა მინიმალური რაოდენობა შეადგენს 9-ს (მაღალმთიან რეგიონში რეგისტრირებული ერთეულების გარდა).

მარი ჩიტაია