აგრარულ სფეროში დივერსიფიცირებას ფერმერები და დარგის სპეციალისტები წარმოების ზრდის ერთ-ერთ მთავარ ფაქტორად მიიჩნევენ.  იმის გამო, რომ აქცენტი მონოკულტურაზე კეთდება, მოსავლიანობასთან დაკავშირებული  მცირე პრობლემაც კი ფერმერებს გამოუვალ მდგომარეობაში მასობრივად აყენებს და მთავრობის დახმარების გარეშე დაბრკოლებას ვერ უმკლავდებიან.

ამ მხრივ განსაკუთრებით რთული სიტუაციაა სამცხე-ჯავახეთში,  რომელიც ძირითადად მეკარტოფილეობით არის ცნობილი. ამ დროს, როგორც ახალქალაქელი ფერმერი მახარე მაცუკატოვი ამბობს, დიდი რესურსია პარალელურად განვითარდეს მებოსტნეობა, მეხილეობა და სხვა. მისი თქმით,  განსაკუთრებით ნუშს აქვს დიდი პოტენციალი, მაგრამ პრობლემაა მარაგების მართვასა და რეალიზაციასთან დაკავშირებით, რასაც იგი  სოფლის მეურნეობის ერთ-ერთ სუსტ რგოლად მიიჩნევს.

,,ჯავახეთში კარტოფილი მონოკულტურაა და მთელი მოსახლეობა ამ მოსავალზეა დამოკიდებული. სხვადასხვა პერიოდში იყო შემთხვევები, როცა მოსავალი გაუფუჭდათ ან ნაკლები რაოდენობით მიიღეს და პრობლემა შეექმნათ. ვცდილობთ, რომ სოფლის მეურნეობის პროდუქტების გარკვეული დივერსიფიცირება მოვახდინოთ. ყველაფერს ვაკეთებთ, რომ ხარისხი გაუმჯობესდეს, ხან ფასი არ არის მისაღები, ხან რა პრობლემა იჩენს თავს და და ხან - რა. ამიტომ ფერმერებს ვიწევთ რეკომენდაციას, სხვადასხვა კულტურის მოყვანით დაკავდნენ, შემოსავალი გაეზრდებათ და მეტნაკლებად დაცული იქნებიან. ამისთვის კი მნიშვნელოვანია წარმოების  დივერსიფიცირება, კერძოდ, ბროკოლის, კომბოსტოს და კიტრის, ასევე ბოსტნეულის  როგორც სეზონური წარმოება, ასევე სასათბურე მეურნეობების განვითარებაც შესაძლებელია, რომ წარმოების უწყვეტი ხაზი გაჩნდეს. მეხილეობიდან ნუშის პოტენციალია, განსაკუთრებით მაღალმთიან ადგილებში, ყინვაგამძლე მცენარეა და შესაძლებელია, მისი წარმოება რეგიონში მაღალ დონეზე განვითარდეს“, - ამბობს მახარე მაცუკატოვი.

აგრარული ბაზრის დივერსიფიცირებას სოფლის მეურნეობაში ერთ-ერთ გამოწვევად მიიჩნევს აგროექსპერტი, პროფესორი პაატა აროშიძე. მისი შეფასებით,  სექტორის განვითარება რეალურად შეუძლებელია, სანამ საქართველოს მასშტაბით მიწის სრული ანალიზი არ ჩატარდება. 

,,მიწის ეფექტიანობის შესწავლაზე არის დამოკიდებული დარგის მიღწევები, ხოლო ჩამორჩენა იქნება ყოველთვის, სანამ არ ჩატარდება მიწის ანალიზი და არ დაიდება შედეგი, სად რა კულტურების გაშენება სჯობს და როგორი უნდა იყოს სტრატეგია, რითაც ფერმერები იხელმძღვანელებენ. ამ მხრივ მნიშვნელოვანია აგროდარაიონება, რაზეც საქართველოს მთავრობა მუშაობს. ეს არ არის სიახლე, როგორც იტყვიან, ,,ყველაფერი ახალი კარგად დავიწყებული ძველია“. იგივე მეთოდი გამოიყენებოდა გასული საუკუნის 70-80-იან წლებში, რომლის მიხედვითაც ხდებოდა სხვადასხვა  მოსავლიანობის და ფართობების განსაზღვრა - რომელ რეგიონში რომელი კულტურის მოყვანა იყო შესაძლებელი. ამ მიდგომით სარგებლობდნენ ათეული წლების წინ. არსებობდა სპეციალური ინსტიტუტები, რომლებიც ამ საკითხზე მუშაობდნენ, ჰავა, ნიადაგის თავისებურება და ნებისმიერი გარემო პირობები გათვალისწინებული და შესწავლილი იყო. ცხადია, საბჭოთა პერიოდში გაკეთებული დარაიონება ძველია და განახლებას მოითხოვს, მაგრამ ეს არის საფუძველი, რომელიც ისტორიულად არსებობდა“, - აცხადებს აროშიძე ,,კომერსანტთან“.

რაც შეეხება მოსავლიანობას, როგორც პაატა აროშიძე ამბობს,  საქართველოს  მდგომარეობაში მყოფი სახელმწიფოები 1 ჰა-ზე 10-ჯერ მეტ პროდუქტს აწარმოებენ და შეიძლება მეტსაც, რადგან მიწის მიმართ მეცნიერული მიდგომით ხელმძღვანელობენ. 

,,ჩვენთან ტრადიციული მეთოდებით მოჰყავთ მოსავალი და ფაქტობრივად არაფერი იცვლება. გლეხმა იცის ის, რაც პაპამ და პაპის პაპამ იცოდა. ტექნიკა შეიძლება გამოიყენებოდეს, მაგრამ სიღრმისეულად ვერ იყენებდეს, თუკი შესაბამისი ცოდნა არ ექნება. ეს იმის ბრალია, რომ მიწის ანალიზი არ კეთდება. მაგალითად, სადაც თხილია დარგული, შესაძლოა, უკეთესი მოსავლიანობა ჰქონდეს სხვა პროდუქციას, სახელმწიფო პროგრამებიც არსებობს ამ მიმართულებით. მაგალითად, უნდა ვიცოდეთ ნიადაგის მჟავიანობა,  სასუქების მიცემის თანმიმდევრობა, ეს ყველაფერი დამოკიდებულია მოსავლიანობაზე. ვინც ამ წესს იცავს, შედეგიც მეტი აქვს, ვინც ვერა - წუხს, რომ შემოსავალი არ აქვს. ქობულეთში იყო შემთხვევა, როცა თხილის მოსაყვანად ლიმონი გაჩეხეს, მაგრამ მისმა მოსავლიანობამ არ ივარგა. ასე მოხდა 90-იანი წლების დასაწყისში კახეთში - ვენახის ნაცვლად საზამთრო დათესეს, მაგრამ ვერ ივარგა. ის კი არ უნდა ვიფიქროთ, რა არის უკეთესი, არამედ სტრატეგიულად რა სჯობია, ამაზე უნდა გაკეთდეს აქცენტი“, - ამბობს აროშიძე.

მეცნიერის შეფასებით, მიწის ანალიზი საქართველოს სოფლის მეურნეობას მაღალ შედეგზე გაიყვანს.  

,,მნიშვნელოვანია, სახელმწიფოს მხარდაჭერა, რადგან როგორც აროშიძე ამბობს, ეკოლოგიურად დაბინძურებულია ჰაერი, წყალი და ნიადაგი და კარგი მოსავლის მიღება დიდ შრომას მოითხოვს“, - დასძენს აგროექსპერტი.

მარი ჩიტაია