აზერბაიჯანის ენერგეტიკის მინისტრის, ფარვიზ შაჰბაზოვის თქმით, აზერბაიჯანს აქვს გრძელვადიანი გეგმა სამხრეთ გაზის დერეფნის გაფართოების შესახებ. მინისტრის განმარტებით, აზერბაიჯანს ევროპისა და თურქეთის მოსამარაგებლად საკმარისი გაზი აქვს.
"აზერბაიჯანს გაზის უზარმაზარი მარაგი აქვს. ჩვენი საბადოების მარაგი კასპიის ზღვაში შეადგენს 2.6 ტრილიონს. ეს საკმარისია იმისთვის, რომ ჩვენს ქვეყანას, თურქეთსა და ევროპას დიდი ხნით მივაწოდოთ გაზი, " - აღნიშნა აზერბაიჯანის ენერგეტიკის მინისტრმა დიპლომატიურ ფორუმზე ანტალიაში და იქვე განმარტა, რომ ევროპისთვის გაზის მიწოდების ზრდა ვერ მოხდება ისე სწრაფად, როგორც ეს თურქეთის შემთხვევაში მოხდა, ამისათვის მხარეებმა უნდა მოილაპარაკონ.
"საჭიროების შემთხვევაში, ჩვენ მზად ვართ მეზობელ ქვეყნებში გავზარდოთ გაზის მიწოდება, ისე როგორც ეს თურქეთის შემთხვევაში გავაკეთეთ. ევროპისთვის მიწოდების გაზრდისთვის გეგმის შემუშავებაა საჭირო. ჩვენ გვაქვს რეზერვები, რომელთა გამოყენებაც გარკვეული ინვესტიციების საშუალებით მომდევნო 100 წლის განმავლობაში იქნება შესაძლებელი. ჩვენ გაგვაჩნია ევროკავშირში მიწოდების გაზრდისთვის საჭირო მარაგები“, - განაცხადა შაჰბაზოვმა.
ბუნებრივი აირის მარაგების საერთო მოცულობით აზერბაიჯანი მსოფლიოში 25-ე ადგილზეა და ის 35,000,000 მილიონ კუბურ ფუტ გაზს ფლობს, რაც გლობალური რეზერევის 0.5%-ია, წარმოების წლიური მაჩვენებლით კი აზერბაიჯანი მსოფლიო რეიტინგში 31-ე ადგილს იკავებს.
რუსეთის ფედერაცია ბუნებრივი აირის მარაგების მოცულობით მსოფლიოში პირველ ადგილზეა, წარმოების მაჩვენებლით კი - მეორეზე. რუსეთი დაახლოებით 1,688,228,000 კუბურ ფუტ გაზს ფლობს, რაც გლობალური რეზერვების 24.3%-ია.
ევროკავშირის მიერ ყოველწლიურად იმპორტირებული გაზის საერთო მოცულობის თითქმის 45% რუსეთიდან შედის.
შეგახსენებთ, დიდი ბრიტანეთი 2022 წლის ბოლომდე რუსული ნავთობის იმპორტს სრულად აკრძალავს. ბრიტანეთის პრემიერმინისტრის, ბორის ჯონსონის თქმით, ქვეყანა წლის ბოლომდე სრულად ჩამოშორდება რუსულ ნავთობპროდუქტებზე დამოკიდებულებას.
უკრაინაში რუსეთის შეჭრისა და სრულმასშტაბიანი სამხედრო მოქმედებების დაწყების ფონზე რუსული ნავთობის, გაზისა და სხვა ენერგოპროდუქტების იმპორტს აშშ-ც კრძალავს.
ევროკომისიამ კი წარადგინა გეგმა, რომლის თანახმადაც ევროკავშირმა რუსულ გაზზე დამოკიდებულება 2/3-ით უნდა შეამციროს მიმდინარე წლის ბოლომდე, ხოლო 2030 წლამდე რუსული ნავთობპროდუქტების იმპორტი სრულად უნდა გაუქმდეს.
ცნობისთვის, გაზის სამხრეთ ენერგოდერეფანში საქართველო მასპინძელი ქვეყანაა, რაც იმას ნიშნავს, რომ საქართველო, მოქმედი სამთავრობათაშორისო და მასპინძელი ქვეყნის შეთანხმებებით და შესაბამისი ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულებებით, შეღავათიან ფასებში - საბაზრო ფასთან შედარებით დაახლოებით 2-ჯერ და მეტად ნაკლები ფასით მიიღებს გაზს სამხრეთ კავკასიურ მილსადენის პროექტიდან. ოპციური გაზის კონტრაქტი საშუალებას იძლევა მიღებულ იქნეს გატარებული გაზის 5 %-მდე მოცულობის გაზი ყოველწლიურად. კონტრაქტი ძალაშია 2066 წლამდე. დამატებითი გაზის კონტაქტი ძალაშია 2026 წლამდე და საქართველო, ამ კონტრაქტით, ყოველწლიურად 500 მლნ მ3-მდე გაზს მიიღებს.
გაზის სამხრეთ დერეფანი და გაფართოვდება და საშუალოვადიან პერიოდში, შესაძლოა ის ბალკანეთის რეგიონსაც მოემსახუროს. გაფართოების შემდეგ TAP– ის სრული სიმძლავრე იქნება 20 მილიარდი, ტრანს-ანატოლიური გაზსადენის კი (TANAP) - 31 მილიარდი. ჯამში სამხრეთ კავკასიის მილსადენის სიმძლავრე გაფართოების შემდეგ მიაღწევს 30 მილიარდ კუბურ მეტრს.
სამხრეთი გაზის კორიდორი სამი მილსადენის - „სამხრეთ კავკასიური მილსადენის გაფართოება“ (SCPX), „ტრანს-ანატოლიური“ (TANAP) და „ტრანს-ადტრიატიკული“ მილსადენების (TAP) პროექტისაგან შედგება.
სამხრეთის გაზის დერეფნის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კომპონენტი -ტრანსანატოლიური მილსადენის პროექტი (TANAP) საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა, გიორგი გახარიამ, თურქეთის პრეზიდენტ რეჯეფ თაიფ ერდოღანთან და აზერბაიჯანის პრეზიდენტ ილჰამ ალიევთან ერთად, 2020 წელს გახსნა.
გაზის სამხრეთ კორიდორის შექმნის ინიციატორი აზერბაიჯანული მხარეა. აზერბაიჯანმა საკუთარ თავზე აიღო ამ პროექტის მთავარი ფინანსური ტვირთი. აშენდა სამი ურთიერთდაკავშირებული გაზსადენი, რომელთა სიგრძეა 3 500 კილომეტრი, რის შედეგადაც ევროპელი მომხმარებლები უკვე იღებენ აზერბაიჯანულ გაზს. ალიევის შეფასებით, ეს სასარგებლოა ევროპისთვისაც და აზერბაიჯანისთვისაც.
2021 წლიდან აზერბაიჯანის შაჰ-დენიზის საბადოდან ევროკავშირში სამხრეთის გაზის დერეფნის მილსადენის სისტემის მეშვეობით გაზის მიწოდება დაიწყო. სამხრეთი გაზის კორიდორი უზრუნველყოფს აზერბაიჯანული შაჰ დენიზის საბადოს ბუნებრივი გაზის თურქეთსა და ევროგაერთიანების ქვეყნებში მიწოდებას, საქართველოს, თურქეთის, საბერძნეთისა და ალბანეთის ტერიტორიების გავლით. იგი ევროკავშირის 7 ქვეყნისა და თურქეთის 10 მსხვილ შემსყიდველს მოემსახურება. ამ ფაქტს ენერგოუსაფრთხოების მიმართულებით დიდი წინგადადგმული ნაბიჯი უწოდეს საქართველოში. ქართული მხარის შეფასებით, კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია პოლიტიკური ეფექტი, რომელიც გაზის სამხრეთი კორიდორისგან ვითარებას მოჰყვა: თუ დღემდე საქართველო გაზის მხოლოდ რეგიონული მნიშვნელობის სატრანზიტო ქვეყანას წარმოადგენდა, ანუ ახორციელებდა აზერბაიჯანული გაზის ტრანზიტს თურქეთში და რუსული გაზის ტრანზიტს სომხეთში, ახლა იგი უკვე საერთაშორისო მასშტაბის მოთამაშედ ჩამოყალიბდა. ამიერიდან ქვეყნის ტერიტორიაზე გატარებული გაზი მნიშვნელოვან როლს შეასრულებს საერთაშორისო, ძირითადად ევროკავშირის ენერგეტიკული ბაზრების დივერსიფიკაციისა და მიწოდების უსაფრთხოების ამაღლებაში.
ავტორი: ბელა გელაშვილი
სამხრეთ გაზის დერეფანი
