თამბაქოს მოხმარება ჯანდაცვის ორგანიზაციების მთავარ გამოწვევას წარმოადგენს. ამ პრობლემის პრევენციისკენ მიმართულ პროცესში აქტიურად მონაწილეობს Bloomberg Philanthropies-ის არასამთავრობო ორგანიზაცია, რომელიც მოწევის ზიანის შემცირების საუკეთესო სტრატეგიად ნებისმიერი სახის თამბაქოს პროდუქტის აკრძალვას მიიჩნევს.

მაიკლ ბლუმბერგის მიერ თამბაქოს კონტროლის პოლიტიკის ხელშეწყობისთვის გაღებული თანხის ჯამური ოდენობა 1 მილიარდ ამერიკულ დოლარს უტოლდება.
თამბაქოს პროდუქტების მოხმარების რეგულაციების გამკაცრებისთვის, ორგანიზაცია აქტიურად მონაწილეობს განვითარებადი ქვეყანების საკანონმდებლო პროცესებში. Bloomberg Philanthropies-ის დაფინანსების ბენეფიციარები არასამთავრობო ორგანიზაციები და ხშირ შემთხვევაში თავად საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ორგანიზაციები და მარეგულირებლებიც არიან.

ბლუმბერგის ორგანიზაცია აქტიურად არის ჩართული საქართველოში მიმდინარე თამბაქოს პრევენციისკენ მიმართულ პროცესებშიც.

საქართველოს დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრის (NCDC) ანგარიშიდან ირკვევა, რომ 2017-2020 წლების განმავლობაში ორგანიზაციის ეგიდით მიმდინარეობდა პროექტი “თამბაქოზე მოთხოვნის შემცირების მიზნით შემუშავებული საკანონმდებლო ცვლილებების დამტკიცების და აღსრულების მხარდაჭერა საქართველოში”, რომლის მოცულობაც ამ პერიოდში 457 ათას ლარს აღემატებოდა. ამასთან, ამავე პერიოდში ამ საკითხებზე მიმდინარეობდა WHO-ს გრანტიც, პროგრამების საერთო მოცულობა ერთ მილიონ ლარამდე იყო.

NCDC-ის გარდა, ბლუმბერგის ფონდი საქართველოში არასამთავრობო ორგანიზაცია- “თამბაქოს კონტროლის ალიანსსაც” აფინანსებს, რომელიც “თამბაქოს კონტროლის კანონის” მიღების პროცესში აქტიურად იყო ჩართული. უფრო მეტიც, სწორედ ამ ორგანიზაციის პირდაპირი ლობირებით, 2018 წელს საქართველოს პარლამენტმა დაამტკიცა რიგი რეგულაციები თამბაქოს ნაწარმის მოხმარების, რეკლამირებისა და შეფუთვის მიმართულებით. კანონის ყველა პუნქტი ჯერ ძალაში არ შესულა, თუმცა, მისი სრულად ამოქმედების შემდეგ დაინერგება ე.წ. “სადა შეფუთვა”, რის შედეგადაც თამბაქოს ნაწარმის შეფუთვაზე აღარ იქნება დატანილი ბრენდული ნიშნები. ე.წ. “სადა შეფუთვის” კანონმდებლობა მსოფლიოში არსებული პრაქტიკებიდან ერთ-ერთი ყველაზე მკაცრია, მართალია EU-ს ზოგიერთ წევრს საკუთარ კანონმდებლობაში უკვე დანერგილი აქვს ეს რეგულაცია, მაგრამ ის ევროკავშირის თამბაქოს რეგულირების დირექტივის ნაწილს არ წარმოადგენდა და შესაბამისად საქართველოს მის მიღებას DCFTA-ს ხელშეკრულება არ ავალდებულებდა. ელექტროსიგარეტების მოხმარების კუთხითაც, ევროდირექტივა განსხვავებულ მოთხოვნებს აწესებდა, თუმცა საქართველოში უფრო მკაცრი სახის რეგულაცია შევიდა ძალაში, რომელიც ელექტროსიგარეტებისა და გასახურებელი თამბაქოს მოხმარებას არეგულირებს ისევე, როგორც ჩვეულებრივი სიგარეტის მოხმარებას. შესაბამისად ამ მიმართულებით ბლუმბერგის ფონდის ჩართულობით საქართველოში ევროდირექტივით გათვალისწინებულზე მკაცრი წესები დაინერგა, მაშინ როცა ზემოთ აღნიშნული თამბაქოს პროდუქტები ევროპის ბევრ ქვეყანაში თამბაქოს ზიანის შემცირების ეფექტურ ინსტრუმენტებად გამოიყენება.

საქართველოსთან ერთად, ფონდი მსოფლიოს სხვა ქვეყნებშიც საქმიანობს, მათ შორისაა ფილიპინებიც, სადაც 2020 წლის დეკემბერში ფონდი ადგილობრივ კანონმდებლობის შემუშავების პროცესში ჩარევისთვის გააკრიტიკეს. ფილიპინების საკვებისა და მედიკამენტების ადმინისტრაციამ ქვეყნის პარლამენტს განუმარტა, რომ მათ ბლუმბერგის ფონდიდან მიიღეს დაფინანსება, რომლის მიზანს ყველა სახის თამბაქოს პროდუქტის, მათ შორის ელექტრო და გასახურებელი მოწყობილობების სრული აკრძალვის ხელშეწყობა წარმოადგენდა. ამ შემთხვევას ექსპერტებიც გამოეხმაურნენ. მათი განცხადებით, ეს არის ინტერესთა კონფლიქტი, რომელიც არღვევს მომხმარებელთა უფლებებს და წარმოადგენს ქვეყნის კანონმდებლობაში ჩარევის მცდელობას, რაც ფილიპინების საკვებისა და მედიკამენტების ადმინისტრაციის მიერ ქვეყნის საკანონმდებლო ორგანოსთვის გაწეულ რეკომენდაციებში გამოიხატება.

„ჩვენ უნდა ვიცოდეთ, რა ოდენობის თანხა მიიღო ფილიპინების FDA-მ, როგორც დოლარებში, ასევე FDA-ს ბიუჯეტის რა ნაწილს წარმოადგენს ეს დაფინანსება. ორივე მხარეს აქვს ვალდებულება, აგვიხნას გაცემული და მიღებული დონაციის მიზანი. თუ დამტკიცდება ჩვენი ეჭვები, რომელიც ქმედების უკანონო განზრახვს გულისხმობს, მაშინ საქმე ფილიპინების სასამართლოს გადაეცემა და შესაძლებელია აშშ-ს სასამართლოშიც გაგრძელდეს”, - განაცხადა ჯოელ ნიცკინმა, საჯარო ადმინისტრირების ექსპერტმა.

Oxford Academic-ის ჟურლანში გამოქვეყნებულ კვლევაში საუბარია იმაზე, რომ ფინანსური დამოუკიდებლობის ნაკლებობის მქონე ქვეყნებში ორგანიზაციის მიერ გაცემულ გრანტებზე დამოკიდებულებას “აქვს შესაძლებლობა, აიძულოს ლოკალური კანონმდელები, განახორციელონ ბენეფიციარის მოლოდინების შესაბამისი პოლიტიკა.”

(NS)