საქართველოში, 2018-ში, სახელმწიფოს ეგიდით და სრული მხარდაჭერით, დავიწყეთ უპრეცედენტო მასშტაბის და მნიშვნელობის რეფორმა, რომლის გაცხადებული მიზნები არის: 1) საპენსიო ასაკში მოქალაქეების ფინანსური უზრუნველყოფა, რასაც არსებული სახელმწიფო სოციალური შემწეობა ვერასოდეს შეძლებდა და 2) უახლოეს წლებში ქვეყანაში მასშტაბური საინვესტიციო კაპიტალის ბაზის შექმნა, რომელიც გადამწყვეტი იქნებოდა საქართველოში ამ ბაზრის განვითარების და რეალური ეკონომიკის, ბანკების მიღმა, კაპიტალის ბაზრის საშუალებით გრძელვადიან, იაფ და მოქნილ დაფინანსებაში და უცხოური პორტფელური ინვესტიციების მოზიდვაში. ეს ორივე მიზანი ერთიანდება ერთ სტრატეგიულ მიზნად - საქართველოში ეკონომიკის განვითარების თვისებრივად ახალ საფეხურზე გადაყვანა და სიღარიბის საბოლოოდ დაძლევა.

საპენსიო სააგენტო შევქმენით, სრულად გავმართეთ და რეფორმის წარმატებული იმპელემენტაცია დავიწყეთ 2019 წლის 1 იანვრიდან, იმაზე რეკორდულად უფრო მოკლე ვადებში ვიდრე ამას ვინმე მოელოდა. ეს წარმატება, მათ შორის, საქართველოს მთავრობის, საქართველოს პარლამენტის და უცხოური საერთაშორისო ფინანსური ინსტიტუტების მიერ ცალსახად იქნა აღიარებული.

საპენსიო ფონდში მილიონზე მეტი მონაწილის თითქმის მილიარდნახევარი ლარია აკუმულირებული და ფონდის მოცულობა ყოველთვიურად 40-50 მილიონი ლარით იზრდება, რომელსაც წლიური 11% -ის ფარგლებში საპროცენტო სარგებელი ერიცხება. საპენსიო სააგენტო წარმატებით ფუქნციონირებს, ოპერაციული პროცესები შეუფერხებლად და უსაფრთხოდ მიმდინარეობს და სრულად და საიმედოდ მართულია სააგენტოში შექმნილი მაღალ-პროფესიული გუნდის მიერ.

ამ ეტაპზე, არის გარკვეული საკითხები საპენსიო ფონდის საინვესტიციო გეგმებთან და პოლიტიკასთან დაკავშირებით, რომელთა ღიად განხილვა და მათზე გამჭვირვალე პასუხები, ფონდის მონაწილე ბენეფიციარების და მთელი ქვეყნის საუკეთესო ინტერესებშია. არა როგორც საპენსიო სააგენტოს ყოფილი დირექტორის, არამედ შესაბამისი ექსპერტიზის მქონე, საპენსიო ფონდის ერთი რიგითი მონაწილე ბენეფიციარის პოზიციიდან მოსაზრების გამოთქმა, რომელმაც შესაძლოა ხელი შეუწყოს რეფორმის მაქსიმალურად წარმატებით გაგრძელებას - დროულად მიმაჩნია.

გაცხადებული, ინფლაციის დამარცხებაზე ორიენტირებული საინვესტიციო პოლიტიკა არ არის საპენსიო ფონდის მონაწილეეების საუკეთესო ინტერესების შესაბამისი.

საინვესტიციო პოლიტიკა და საინვესტიციო ქმედებები ორიენტირებული უნდა იყოს და მიზნად ისახავდეს რისკით შეწონილი შემოსავლიანობის მაქსიმიზაციას, იმ რისკის ლიმიტების ფარგლებში, რომლებიც რაოდენობრივად დადგენილი უნდა იყოს საინვესტიციო პოლიტიკის და რისკის კონტროლის დოკუმენტებში. ეს არის საუკეთესო საერთაშორისო სტანდარტი. სამწუხაროდ, ასეთი რაოდენობრივი ლიმიტები ან/და მათი დადგენის მეთოდოლოგიები არცერთ ამ დოკუმენტში არ იძებნება, ურომლისოდაც, ინვესტირების დაწყება, მითუმეტეს, როგორც გაცხადდა, რისკიან და გაძვირებულ უცხოურ წილობრივ ინსტრუმენტებში - ნაადრევია.

საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტში ვკითხულობთ:

საინვესტიციო მიზანი – ინვესტიციები იმგვარად უნდა დაიგეგმოს, რომ მაღალი ალბათობით (95%-იანი ან მეტი ალბათობით) საინვესტიციო ჰორიზონტის ბოლოს მოსალოდნელი იყოს ინვესტიციებიდან დადებითი რეალური ამონაგების (ინფლაციის გათვალისწინებით) მიღება .

ეს გამონათქვამი არსებითად მცდარია, რადგანაც შეუძლებელია 95%-იანი ალბათობით რაიმე კონკრეტულ ამონაგებზე საუბარი, თეორიულადაც კი და რომც შეიძლებოდეს, მაშინ სიტყვები მოსალოდნელი იყოს სრულიად უადგილოა. ამ საკითხზე მრავლად მოიძებნება ლიტერატურა, მათ შორის სასწავლო. სწორი ჩანაწერი უნდა იკითხებოდეს შემდეგნაირად:

ინვესტიციები იმგვარად უნდა დაიგეგმოს, რომ 95%-იანი ნდობის დონით, საინვესტიციო ჰორიზონტის ბოლოს, ინვესტირებული საპენსიო ფონდის რეალური შემოსავლიანობა (შემოსავლიანობას გამოკლებული ინფლაცია) იყოს დადებითი. სხვა, სიტყვებით, 95%-იანი ნდობის დონით (და არა ალბათობით), შემოსავლიანობა უნდა იყოს, მინიმუმ, ინფლაციაზე ოდნავ მეტი.

საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტში არეულია ალბათობის და ნდობის დონის მცნებები, რომლებიც არსებითად განსხვავებული სიდიდეებია. სამწუხარო და შემაშფოთებელია ამგვარი მცდარი გამონათქვამის ხილვა საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტის საინვესტიციო მიზანი-ს დებულებაში, რომელი დოკუმენტიც არის საინვესტიციო პროცესის განმსაზღვრელი და სავალდებულო სახელმძღვანელო.
საუბარი უნდა იყო საინვესტიციო პორტფელის შემოსავლიანობის მოდელირებულ სტატისტიკურ განაწილებაზე, რომელ განაწილებასაც აქვს ორი ძირთადი რაოდენობრივი მახასიათებელი: საშუალო შემოსავლიანობა (შემოსავლიანობის მათემატიკური მოლოდინი) და შემოსავლიანობის 95% - იანი ნდობის ინტერვალის უმცირესი მნიშვნელობა. საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტში გაცხადებული საინვესტიციო მიზანი, სწორედ შემოსავლიანობის 95% - იანი ნდობის ინტერვალის უმცირესი მნიშვნელობით განისაზღვრება, რომელი მნიშვნელობაც უნდა იყოს ინფალციაზე, მინიმუმ, უმნიშვნელოდ მეტი. საინვესტიციო სამსახურიც, სწორედ ამ მინიმალურ შემოსავლიანობას და ინფლაციის დამარცხება-ს აცხადებს საინვესტიციო მიზანად და ორიენტირად.

ინფლაციის დამარცხების გამოცხადება საინვესტიციო მიზნად ასევე აზრს მოკლებულია სხვა მიზეზითაც. მაგალითად, თუ ინფლაცია (თეორიულად) გახდა ძალიან მაღალი, მაშინ მისი დამარცხებისთვის საჭირო გახდება მაღალი შემოსავლიანობის და შესაბამისად მაღალი რისკის მქონე ინსტრუმენტებში ინვესტირება ისე, რომ აღებულმა რისკმა შეიძლება გადააჭარბოს დადგენილ (როდესაც დაადგენენ) რისკის ლიმიტებს, რაც დაუშვებელია. თუ ინფლაცია გახდა, სამიზნე 3% ან უფრო ნაკლები (უარყოფითიც ყოფილა), მაშინ ასეთი ინფლაციის დამარცხებისთვის სამიზნე შემოსავლიანობა 3% ან ნაკლები ან ნული უნდა იყოს?

კიდევ ერთხელ, საპენსიო სქემის მონაწილეთა საუკეთესო ინტერესებიდან გამომდინარე, საინვესტიციო პოლიტიკა და შესაბამისი საინვესტიციო ქმედებები ორიენტირებული უნდა იყოს და მიზნად ისახავდეს რისკით შეწონილი შემოსავლიანობის მაქსიმიზაციას, რაოდენობრივად დადგენილი რისკის ლიმიტების ფარგლებში, საუკეთესო საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად, და არა დეკლარირებულ ინფლაციის დამარცხება-ს, რომელიც სულ სხვა ორგანიზაციის მანდატით არის გათვალისწინებული.

ავტორი: საპენსიო სააგენტოს ყოფილი ხელმძღვანელი ლევან სურგულაძე