ინფლაცია არ არის მხოლოდ ქვეყნის შიდა პრობლემა. შეერთებულ შტატებში წლიური ინფლაცია 7%-ს აღწევს, რაც ყველაზე მაღალი მაჩვენებელია ბოლო ოთხი ათწლეულის განმავლობაში. ეს საფრთხეს უქმნის ჯო ბაიდენის პრეზიდენტობას.

თუმცა, ახლაც, როგორც ადრე, ინფლაცია გეოპოლიტიკური ფენომენია, რომელიც ნაწილობრივ განპირობებულია გლობალური დაძაბულობის ზრდით და შეიძლება ჰქონდეს ღრმად საზიანო გავლენა მსოფლიო წესრიგზე.

ეს არის ის, რაც მოხდა 1960-იანი წლების ბოლოდან 1980-იანი წლების დასაწყისამდე. რონალდ რეიგანმა 1980 წელს საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობისას თქვა, რომ “ყველა ამერიკელისთვის ინფლაცია გახდა რაღაც ისეთივე ძალადობრივი, როგორც მძარცველი, ისეთივე საშიში, როგორც შეიარაღებული ყაჩაღი და ისეთივე მომაკვდინებელი, როგორც მკვლელი”. მიზეზები მჭიდროდ იყო დაკავშირებული გლობალურ საკითხებთან.

1960-იანი წლების ბოლოს, ვიეტნამის ომისა და პრეზიდენტ ლინდონ ბ. ჯონსონის პროგრამების “დიდი საზოგადოების” ერთობლივმა ხარჯებმა ფასების ზრდა გამოიწვია. 1970-იან წლებში მთავარი მამოძრავებელი ძალა იყო ენერგეტიკული ფასების მკვეთრი მატება და მიწოდების შეფერხება, რომელიც გამოწვეული იყო 1973 წლის იომ კიპურის ომით და შემდეგ 1978-1979 წლების ირანის რევოლუციით. ეს იყო მოჯადოებული წრე: გეოპოლიტიკურმა აჯანყებამ გამოიწვია ეკონომიკური რყევები, რამაც შემდეგ გააძლიერა გლობალური არასტაბილურობა.

ნავთობის მაღალმა ხარჯებმა და მწირმა მარაგმა გამოიწვია რღვევები დემოკრატიულ სამყაროში, რადგან იაპონია, საფრანგეთი და აშშ-ს სხვა მოკავშირეები იბრძოდნენ ნავთობის მწარმოებლებთან ორმხრივი გარიგებების გაფორმებისთვის. ინფლაციამ შეჭამა აშშ-ის თავდაცვის ბიუჯეტი, რომელიც უკვე მცირდებოდა ვიეტნამის ომის შემდეგ.

სახელმწიფო მდივანი ჰენრი კისინჯერი წუხდა, რომ ეკონომიკურმა ქაოსმა შესაძლოა დასავლური სამყაროს დესტაბილიზაცია მოახდინოს. ამან, რა თქმა უნდა, შეუწყო ხელი ამერიკასა და სხვა მოწინავე დემოკრატიულ ქვეყნებში სისუსტეს, აძლიერებდა შიშს, რომ საბჭოთა კავშირს, რომელიც სარგებლობდა ნავთობის რეკორდული ფასებით, შესაძლოა ცივი ომი მოეგო. 

“შეუძლია კაპიტალიზმს გადარჩეს?”,- სწორედ ეს იყო ჟურნალ Time-ის ყველაზე ცნობილი კითხვა 1975 წელს. მხოლოდ მაშინ, როცა ფედერალურმა სარეზერვო სისტემამ საბოლოოდ დაარღვია ინფლაციური ციკლი გამანადგურებელი საპროცენტო განაკვეთებით, აშშ-მა დაიბრუნა თავისი გეოპოლიტიკური პოზიცია.

დღესდღეობით ენერგიაზე ფასების ზრდა კვლავ იწვევს ინფლაციას. შეერთებულ შტატებსა და ჩინეთს შორის დაძაბული ეკონომიკური ურთიერთობა არღვევს მიწოდების ჯაჭვებს და ქმნის ინფლაციურ ზეწოლას. ეკონომიკური არეულობა, რომელიც გამოწვეულია კიდევ ერთი გეოპოლიტიკური კოლაფსით - Brexit - არ შველის საქმეს. დაბოლოს, რაც არანაკლებ მნიშვნელოვანია, ინფლაციის ზრდა იყო მთავრობების მასიური სტიმულის შედეგი, რომელიც ეკონომიკაში შეიტანეს Covid-ის, საუკუნის უდიდესი გლობალური კრიზისის საპასუხოდ.

ქვეყნებში, სადაც ბევრი რევოლუციური ნაპერწკლებია, ინფლაცია შეიძლება იყოს ფატალური ფაქტორი. ისტორიულად, ფასების ზრდამ ხელი შეუწყო პოლიტიკურ აჯანყებებს, როგორიცაა საფრანგეთის რევოლუცია, რომელმაც ევროპაში მეოთხედი საუკუნის ომი გამოიწვია და არაბული გაზაფხული, რომლის შედეგები დღემდე აწუხებს ახლო აღმოსავლეთს. მიმდინარე თვეში საწვავის ფასების გაორმაგებამ გამოიწვია პროტესტი, აჯანყება და შემდეგ რუსეთის მიერ მხარდაჭერილი რეპრესიები ყაზახეთში. ეს ალბათ ყველაფერი არ არის. 2021 წლის ბოლოს, გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციამ განაცხადა, რომ სურსათის გლობალურმა ფასებმა ბოლო ათწლეულის განმავლობაში უმაღლეს დონეს მიაღწია.

ყურადღება უნდა მივაქციოთ გეოეკონომიკურ ტურბულენტობასაც. არგენტინამ, ევროკავშირმა, რუსეთმა და სხვა ქვეყნებმა შეზღუდეს ისეთი საქონლის ექსპორტი, როგორიცაა მარცვლეული, რათა შენარჩუნებულიყო ფასები მისაღებ დონეზე. თუ ვაშინგტონი გაზრდის საპროცენტო განაკვეთებს ინფლაციის შესაჩერებლად, ამან შეიძლება უნებლიედ დაარტყას დიდი დავალიანების მქონე ქვეყნებს, რომლებმაც უკვე დაკარგეს წლების და ათწლეულების ეკონომიკური პროგრესი Covid-ის გამო.

და ბოლოს, ჩნდება კითხვა, რა მოუვა აშშ-ს. 

ჯო ბაიდენი სწორად ამტკიცებს, რომ ინფლაცია რეალურად სიძლიერის ნიშანია: აშშ-ის ეკონომიკა სწრაფად აღდგა Covid-ისგან, რის შედეგადაც მოთხოვნა მიწოდებას აჭარბებს. თუმცა, ინფლაცია იშვიათად არის კარგი ამბავი.

ინფლაცია ფსიქოლოგიურ დემორალიზებას იწვევს, რადგან ზრდის სტაგნაციას და საზიანოა იმ ადამიანებისთვის, რომელთა რეალური ხელფასი მცირდება. ეს ხელს უწყობს განცდას, რომ ადამიანები არიან ისეთი ძალების მსხვერპლნი, რომლებსაც მათი ლიდერები ვერ აკონტროლებენ. ეს აძლიერებს არგუმენტს, რომ ამერიკის ნამდვილი პრობლემები სახლშია და არა საზღვარგარეთ, და ამგვარად, საფრთხეს უქმნის უფრო აბსტრაქტულ, კუნძულოვან სუპერსახელმწიფოს შექმნას გლობალური საფრთხეების გაძლიერებისას.

ზიანი არ არის ჰიპოთეტური: როგორც ჯონ ფერარი აღნიშნავს American Enterprise Institute-დან, აშშ-ის თავდაცვის ბიუჯეტი უკვე არის “ინფლაციის ანაკონდას” მიერ დახრჩობის რისკის ქვეშ. პენტაგონის ბიუჯეტის 5%-იანი მატება შთამბეჭდავად ჟღერს, მაგრამ მხოლოდ მანამ, სანამ არ გავითვალისწინებთ, რომ ინფლაცია 7%-ზეა და სამხედროები განსაკუთრებით ექვემდებარებიან მზარდ ხარჯებს ენერგიასა და მასალებზე, როგორიცაა ფოლადი.

როგორც ჩანს, ბაიდენის ადმინისტრაცია აღიარებს, რომ ფასების ზრდა სერიოზულ საფრთხეს უქმნის მის საშინაო დღის წესრიგს. ინფლაციას ასევე შეიძლება ჰქონდეს უსიამოვნო გეოპოლიტიკური ეფექტი მსოფლიოში, რომელიც სტაბილური არც მანამდე იყო. 

წყარო: Bloomberg, "ბიზნეს ფორმულა"