2023 წლის 1 იანვრიდან საქართველოში თამბაქოს სტანდარტიზებული შეფუთვის მოთხოვნა ამოქმედდება. ეს არის ინიციატივა, რომელიც მიზნად ისახავს, ხელი შეუწყოს თამბაქოს მომხმარებელთა რაოდენობის შემცირებას და ახალგაზრდების მხრიდან თამბაქოს პროდუქტების მოხმარების პრევენციას.

საინტერესოა, თუ რა არის თამბაქოს სტანდარტიზებული შეფუთვა და როგორია განვითარებული ქვეყნების გამოცდილება?

სტანდარტიზებული, ანუ სადა შეფუთვა ეს არის თამბაქოს კონტროლის ინიციატივა, რომელიც თამბაქოს მწარმოებელ კომპანიებს აკისრებს ვალდებულებას, სიგარეტის შეფუთვა მოხდეს სახელმწიფოს მიერ შემოთავაზებული ფერით, ფორმით და გამაფრთხილებელი ინფორმაციით. ასევე, აკრძალულია შეფუთვაზე მწარმოებლის ლოგოსა და ნებისმიერი გრაფიკული გამოსახულების დატანა, რომელიც ბრენდის იდენტიფიცირებას შესაძლებელს გახდის.

ინიციატივა მიზნად ისახავს, ნაკლებად მიმზიდველი გახადოს თამბაქოს პროდუქცია მომხმარებლისთვის, ამით კი ხელი შეუწყოს მწეველთა რაოდენობის შემცირებას.

2021 წლისთვის თამბაქოს სადა შეფუთვაზე დაწესებული მოთხოვნა მსოფლიოს 21 ქვეყანაში მოქმედებდა, მათ შორის დიდ ბრიტანეთში, ავსტრალიაში, კანადაში, საფრანგეთსა და ახალ ზელანდიაში.

აღსანიშნავია, რომ ავსტრალიაში თამბაქოს სადა შეფუთვის შემოღების შედეგად 2016-2019 წლებში მწეველთა რაოდენობამ ქვეყანაში 0.9 პროცენტული ერთეულით დაიკლო, დიდ ბრიტანეთში 1.6%-ით, ახალ ზელანდიაში კი 2.3%-ით.

კვლევები ადასტურებს, რომ თამბაქოს სადა შეფუთვა ამცირებს თამბაქოს პროდუქტის მიმზიდველობას და ზრდის ზიანის შესახებ ცნობიერებას. მიუხედავად ამისა, ავსტრალიის მაგალითი გვიჩვენებს, რომ მხოლოდ სადა შეფუთვის იმპლემენტაცია საკმარისი არ არის. მაშინ, რამ განაპირობა დიდი ბრიტანეთისა და ახალი ზელანდიის წარმატება?

ავსტრალიაში თამბაქოს პროდუქციაზე მკაცრი შეზღუდვები მოქმედებს, უფრო მეტიც, მთავრობა კრძალავს ქვეყანაში თამბაქოს უკვამლო მოწყობილობების, მათ შორის ელექტრონული სიგარეტებისა და თამბაქოს გასახურებელი მოწყობილობების კომერციალიზაციას.

ავსტრალიისგან განსხვავებით, დიდი ბრიტანეთისა და ახალი ზელანდიის როგორც ჯანდაცვის სისტემები, ასევე მთავრობები, ითვალისწინებენ თამბაქოს უკვამლო მოწყობილობების შესაძლო სარგებელს და ხელს უწყობენ მომხმარებელს, გადავიდნენ თამბაქოს ზიანის შემცირებული პროდუქტების მოხმარებაზე.

დიდი ბრიტანეთის ბაზარზე თამბაქოს ელექტრონული სიგარეტები 2006 წელს, გასახურებელი მოწყობილობები კი 2016 წელს გამოჩნდა. მოგვიანებით, 2018 წელს ახალი ზელანდიის მთავრობამ თამბაქოს ელექტრონული მოწყობილობების ლეგალიზაციის გადაწყვეტილება მიიღო.

აღნიშნული ქვეყნების მთავრობები უპირატესობას ლიბერალური პოლიტიკის გატარებას ანიჭებენ, შესაბამისად, ზრდიან თამბაქოს უკვამლო მოწყობილობებზე ხელმისაწვდომობას. შედეგად, Action on Smoking and Health (ASH) -ის 2021 წლის მონაცემებით, დიდ ბრიტანეთში თამბაქოს ელექტრონული მოწყობილობების მომხმარებელთა რაოდენობა 3.6 მილიონს გაუტოლდა, მათი 64.6% კი ყოფილი მწეველი იყო. 

აღსანიშნავია, რომ ახალ ზელანდიაში 2020-2021 წლებში მწეველთა რაოდენობა ყოველწლიურად 2.8%-ით მცირდებოდა. Action on Smoking and Health New Zealand (ASH) ვარაუდობს, რომ მწეველთა რაოდენობის მნიშვნელოვანი შემცირება ბაზარზე თამბაქოს ელექტრონული მოწყობილობების გამოჩენის შედეგად მოხდა.

“ახალ ზელანდიაში ჩატარებული ჯანდაცვის კვლევა, რომელიც 2021 წლის 1 დეკემბერს გამოქვეყნდა, აჩვენებს, რომ მწეველთა რაოდენობის კლების პარალელურად, იზრდებოდა თამბაქოს შემცირებული ზიანის მქონე პროდუქტების მოხმარება”, - აღნიშნულია ASH New Zealand-ის განცხადებაში.

Euromonitor-ის წინასწარი მონაცემებით კი, 2021 წლისთვის მსოფლიოში თამბაქოს უკვამლო მოწყობილობის მომხმარებელთა რაოდენობა 55 მილიონს გაუტოლდა.

მართალია, თამბაქოს სტანდარტიზებული შეფუთვა შედეგის მომტანია, თუმცა ლიბერალური პოლიტიკის ხელშეწყობა შესაძლებლობას იძლევა, შემცირებული ზიანის მქონე პროდუქტებზე ხელმისაწვდომობის ზრდით გადავარჩინოთ მილიონობით მწეველის სიცოცხლე. 

 (R)