მიუხედავად მსოფლიო ეკონომიკის შენელებისა და ჩინეთში ლოკდაუნისა, რუსეთის მიერ მიწოდების შემცირების შემდეგ ბუნებრივ აირზე ფასების ზრდა ქვანახშირის მოხმარებას მკვეთრად ზრდის.
ენერგიის საერთაშორისო სააგენტოს (IEA) ახალი ანგარიშის თანახმად, მიმდინარე ეკონომიკური და საბაზრო ტენდენციების გათვალისწინებით, 2022 წელს ქვანახშირის მოხმარება 0.7%-ით, 8 მილიარდ ტონამდე გაიზრდება. ბოლოს ქვანახშირზე ამგვარი მოთხოვნა 2013 წელს იყო, როდესაც მოთხოვნის დონემ ისტორიულ მაქსიმუმს მიაღწია.
2021 წელს ქვანახშირზე მომუშავე გენერატორებით რეკორდული რაოდენობის ელექტროენერგია გამომუშავდა. მოსალოდნელია, რომ 2022 წელს ეს მაჩვენებელი კიდევ უფრო გაიზრდება და რეკორდს მოხსნის ნედლეულის წარმოების დონეც.
ქვანახშირზე მოთხოვნის ამგვარ ზრდას, პირველ რიგში, ბუნებრივი აირის გაძვირება და ენერგოდეფიციტი განაპირობებს. ბევრი ქვეყანა ახლა უფრო ძვირი გაზიდან ქვანახშირზე ერთვება და ბუნებრივი აირის შეფერხებული მიწოდებით გამოწვეული დეფიციტის შევსებას ამ გზითაც ცდილობს.
კიდევ ერთი ფაქტორი ინდოეთში ეკონომიკურ ზრდასა და ქვანახშირის მწარმოებლების მიერ წარმოების სათანადოდ ვერ გაზრდას უკავშირდება. ეკონომიკის ზრდასთან ერთად ინდოეთში ქვანახშირზე მოთხოვნა მაღალია, რადგან მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდა მეტი ელექტროენერგიის მოხმარებასთანაა დაკავშირებული. მოსალოდნელია, რომ წელს ქვეყანაში ქვანახშირზე მოთხოვნა 7%-ით გაიზრდება.
ინდოეთში მოხმარების ზრდას შედარებით აკომპენსირებს ჩინეთში ნედლეულზე მოთხოვნის შემცირება, თუმცა წლის მეორე ნახევარში აქაც ზრდაა მოსალოდნელი.
აღსანიშნავია, რომ მხოლოდ ეს ორი ქვეყანა, ჩინეთი და ინდოეთი, დანარჩენ მსოფლიოზე ორჯერ მეტ ქვანახშირს მოიხმარენ. მხოლოდ ჩინეთზე კი მსოფლიო მოთხოვნის ნახევარზე მეტი მოდის.
IEA-ის პროგნოზით, ქვანახშირის მოხმარება წელს ევროკავშირშიც 7%-ით გაიზრდება. კონტინენტზე ნულოვანი ემისიებისკენ გზიდან გადახვევა უწევთ და ქვანახშირზე მომუშავე გაჩერებულ ელექტროსადგურებს ხელახლა ამუშავებენ, რითაც რუსულ საბოტაჟთან გამკლავებას ცდილობენ. თუმცა, ევროპაზე გლობალური მოხმარების მხოლოდ 5% მოდის.
ბუნებრივი აირის გაძვირებამ ქვანახშირიც კონკურენტუნარიანი გახადა, რამაც თავის მხრივ ამ რესურსზეც ფასების მატება გამოიწვია. ომის დაწყების შემდეგ ფასებმა ისტორიულ მაქსიმუმს მიაღწია და აზიის ქვანახშირის ფიუჩერსების საორიენტაციო ფასმა 400 დოლარსაც კი გადააჭარბა ტონაზე, გასული წლის ანალოგიურ პერიოდში კი ფასი 165 დოლარამდე იყო.
უკრაინაში რუსეთის შეჭრის შემდეგ დასავლეთისა და ამერიკის სანქციებმა სავაჭრო მარშრუტები გადააადგილა - რუსული ქვანახშირის აზიისკენ გადამისამართდა, ავსტრალიური და ინდონეზიური ქვანახშირი კი ევროპისკენ, რაც სატრანსპორტო ხარჯებსაც ზრდის.
მიუხედავად მოთხოვნის ზრდისა, მიწოდება შეზღუდულია და მოსალოდნელია, რომ 2023 წელსაც ასე იქნება. ამის მიზეზი კი სექტორში ახალი ინვესტიციების ნაკლებობაა.
ქვანახშირი
