რუსეთ-უკრაინის ომის პირობებში კავკასიის რეგიონში ლოგისტიკა ახალი მოცემულობის წინაშე დგება. ამ ქვეყნების ბაზრების ჩაკეტვამ და ნაკადების გაჩერებამ თურქეთსა და სომხეთს სავაჭრო კავშირების აღდგენისა და საზღვრის გახსნისკენ უბიძგა, რაც დამატებითი შესაძლებლობისკენ უხსნის გზას საქართველოსაც.

,,სატრანსპორტო დერეფნის კვლევის ცენტრის“ ხელმძღვანელი პაატა ცაგარეიშვილი  ფიქრობს, რომ შესაძლებელია, საქართველოზე გამავალმა სატრანსპორტო არტერიამ (რკინიგზამ და საავტომობილო ტრანსპორტმა)  დაახლოებით 1-1,5 მილიონი ტონა სომხური ტვირთი მოიზიდოს, რომელიც დღესდღეობით რუსეთის მიმართულებით გადის და რთულ კლიმატურ პირობებში მოძრაობს. გარდა ამისა, შესაძლებელია უფრო აქტიურად დაიტვირთოს საქართველოს ნავსადგურები სომხეთის ტვირთნაკადით.

,,სომხეთსა და თურქეთს შორის კეთილდამოკიდებულების აღდგენაში ვხედავ საქართველოზე გამავალი ტვირთების დამატებითი მოზიდვის შესაძლებლობას. კონკრეტულად, ის ხორბალი, რომელიც რუსეთიდან ყოველწლიურად შემოდიოდა, უპრიანია, რომ თურქეთში საზღვრის გახსნის შემდეგ სახმელეთო არტერიით შემოვიდეს, თუნდაც სამრეწველო ნაწარმი, სამშენებლო პროდუქციები და სხვა. ეს დამატებით შესაძლებლობაა, რომ საქართველოს სატრანსპორტო დერეფნით გაიაროს ამ ტვირთნაკადმა. საქართველოსთვის ძალიან მნიშვნელოვანია ბაქო-თბილის-ყარსის რკინიგზა.  მრჩება შთაბეჭდილება, რომ დღესდღეობით აზერბაიჯანის მხარე ზღუდავს სომხური ტვირთის გატარებას და თუ დამოკიდებულება შეიცვლება თურქეთსა და სომხეთს შორის, ადვილი შესაძლებელია უფრო მნიშვნელოვნად დაიტვირთოს ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზა სომხეთის ტვირთებით, ანუ  ვვარაუდობ, რომ საქართველოზე გამავალმა სატრანსპორტო დერეფანმა დაახლოებით 1-1,5 მილიონი ტონა ტვირთის ფარგლებში სომხური ტვირთი მოიზიდოს,  რომელიც გადის რუსეთის მიმართულებით. პოლიტიკურ წიაღსვლებში ვერ შევალ, მაგრამ ვვარაუდობ, რომ რუსეთსა და უკრაინას შორის ახლო მომავალში ჩვენ  სატრანსპორტო ნაკადების განსხვავებული გადანაწილების სქემების წინაშე დავდგებით“, - აცხადებს ცაგარეიშვილი და დასძენს, რომ ამ ვერტიკალში, ახალ სქემებში, საქართველო უფრო უკეთეს მდგომარეობაშიც შეიძლება აღმოჩნდეს, მეტი ტვირთი გადაიზიდოს  ყაზახეთის, ცენტრალური აზიის და აღმოსავლეთ ევროპის მიმართულებით და ეს პროცესი ფაქტობრივად დაწყებულია.

,,ძვრები არის,  გარკვეული კონტურები იკვეთება და დაახლოებით 1 თვის შემდეგ უფრო თვალნათელი გახდება, რა მიმართულებებს აირჩევენ   ქვეყნები. თურქეთი ნამდვილად ეძებს შესაძლებლობას, რომ დაუბრკოლებლივ, რუსეთის ჩაკეტვის პირობებში,  იპოვოს ახალი შესაძლებლობა, რაც საქართველოს სატრანსპორტო დერეფანზე გადაიკვეთება და ჩვენ მეტ შემოსავალს და სარგებელს მოგვცემს.

თურქეთსა და სომხეთს შორის კავშირის აღდგენით ვვარაუდობ, რომ ხორბლის ნაკადი, რომელიც საავტომობილო ტრანსპორტით გადაიზიდებოდა, რა თქმა უნდა, რკინიგზით გადავა. რკინიგზასაც აქვს სათანადო ხორბალმზიდები და ამის გამოყენება შეიძლება სომხეთის ტერიტორიაზე რკინიგზით ტვირთის გადაზიდვისას. ჰიპოტეტურად ხორბალი არის სარკინიგზო დანიშნულების ტვირთი და როდესაც მასზეა საუბარი, საქართველო და სომხეთიც შეიძლება ერთიან ჭრილში იქნას განხილული იმიტომ, რომ ხორბლის შემოზიდვის ახალი დივერსიფიცირებული მარშრუტების შეცვლის რეალობის წინაშე დავდგებით.   ჩვენ აქ პერსპექტივა  გაგვაჩნია და მეორე საკითხიც შეიძლება განვიხილოთ, რეალურად თუ აღსდგა თურქეთსა და სომხეთს შორის კავშირები,  შეიძლება ქართული ტრაილერები შევიდნენ სომხეთში და აწარმოონ გადაზიდვები თურქეთის მიმართულებით, ესეც ჩვენთვის მომგებიანია,  ამით სომხეთის სატრანზიტო ნაკადის მოზიდვის კარგი შესაძლებლობა გვექნება“, - დასძენს პაატა ცაგარეიშვილი, თუმცა საუბრობს დამაბრკოლებელ გარემოებებზეც, კერძოდ, ლოგისტიკურ ინფრასტრუქტურასთან დაკავშირებით, რა მხრივაც სომხეთს საკმაოდ დიდი პრობლემა აქვს.

,,ჩვენ თუ ვსაუბრობთ სომხეთიდან თურქეთში გადავიდეს ვაგონები დაუბრკოლებლად,  არც ისე მარტივია,  ახურიანის მონაკვეთი (სომხური მხარე)  მოუწესრიგებელია. მხოლოდ სასაზღვრო-გამშვები პუნქტი არ არის მნიშვნელოვანი, ინფრასტრუქტურა ჯერჯერობით  არ არის მზად კავშირის აღსადგენად, ეს არის პრობლემა. ამიტომ  დანამდვილებით ვერავინ საუბრობს,  რა კონკრეტული შესაძლებლობებია, ინვესტიციის ტევადობა არ არის განსაზღვრული და  სხვა. ჯერჯერობით ეს საკითხები  განხილვის სტადიაშია. უკრაინის რეალობამ ახალი ტვირთის მოზიდვის  აუცილებლობის წინაშე დაგვაყენა. პერსპექტივაში დარჩება, მინიმუმ 3 წელი დასჭირდება, რომ კავშირები აეწყოს, გაიმართოს ინფრასტრუქტურა,  ელექტროენერგიის მიწოდება და სხვა. საგულისხმოა, რომ 40 კილომეტრიანი უბანი აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის დღეს საერთოდ არ არსებობს, განადგურებულია. ეს პრობლემაც მისახედია. საბოლოო ჯამში,  სანამ ინფრასტრუქტურული პრობლემა მოგვარდება, ალბათ გარკვეულ ეტაპზე  ყარსის რკინიგზა უფრო ეფექტურად იმუშავებს“, - აცხადებს ,,კომერსანტთან“ პაატა ცაგარეიშვილი.

შეგახსენებთ, რომ თურქეთმა და სომხეთმა 2009 წელს მიაღწიეს შეთანხმებას ოფიციალური კავშირების დასამყარებლად და საზღვრის გასახსნელად, მაგრამ ამ შეთანხმების რატიფიკაცია არ განხორციელდა აზერბაიჯანის მხრიდან ძლიერი წინააღმდეგობის გამო.

თურქეთმა სომხეთთან საზღვარი ჩაკეტა 1993 წელს, რეაქციის სახით ეთნიკური სომეხი ძალების მხრიდან კონტროლის დამყარების გამო აზერბაიჯანის სეპარატისტულ, ძირითადად სომხებით დასახლებულ რეგიონზე, მთიან ყარაბაღზე და შვიდ მიმდებარე ტერიტორიაზე.

2020 წლის ნოემბერში, აზერბაიჯანთან 45-დღიანი ომის შემდეგ, სომხეთის ძალებმა კონტროლი დაკარგეს სეპარატისტული რეგიონის და მიმდებარე მიწების დიდ ნაწილზე, აზერბაიჯანს კი საშუალება მიეცა დაებრუნებინა ტერიტორია, რომელიც მან დაკარგა ადრეული 1990-იანი წლების სეპარატისტული კონფლიქტის შედეგად.

ეს მეორე სამხედრო კონფლიქტი დასრულდა რუსეთის შუამავლობით მიღწეული ზავით.

მარი ჩიტაია