„შავ სიაში“ ნახევარ მილიონზე მეტი ადამიანია, ვადაგადაცილებული სესხების მოცულობა კი სამ წელიწადში გაორმაგდა. 

როგორ ხდება ორნიშნა ეკონომიკური ზრდის ფონზე ვადაგადაცილებული სესხების ზრდა, ეს კითხვა პარლამენტში ეროვნული ბანკის პრეზიდენტს კობა გვენეტაძეს დაუსვეს. სებ-ის პრეზიდენტი ამბობს, რომ მიზეზი ერთის მხრივ კოვიდის დროს გადავადებული სესხების ეფექტი, მეორეს მხრივ კი აქტიური სასესხო პორტფელის მაჩვენებლებია.

„თუ ჩვენ შევხედავთ უმოქმედო და ვადაგადაცილებულ სესხებს, მათ შემცირების ტენდენცია აქვს. ბიუროში რომლის რეგულატორიც ჩვენ ვართ, წინა პერიოდებში გარკვეული ზრდა იყო, თუმცა ეს კოვიდის გადავადებული ეფექტია, მაგრამ ვფიქრობთ რომ ეს შემცირდება. მაშინ საშუალება მიეცათ მსესხებლებს, რომ არ გადაეხადათ და გადაევადებინათ, დაახლოებით მსესხებლების 60%-მა ისარგებლა ამით და რა თქმა უნდა, ვადაგადაცილებულ სესხებზე ესეც აისახა.

რაც შეეხება დასაკუთრებულ ქონებაში ზრდას, ფინანსური სექტორიც დინამიურად იზრდება და ესეც მას მიყვება, ამიტომ დასაკუთრებულ ქონებაშიც იქნება მატება. თუ შევხედავთ მას, აბსოლუტურ ღირებულებაში შეიძლება იზრდებოდეს, მაგრამ თუ მას ჩვენ შევადარებთ საკრედიტო პორტფელის, აქტივების ზრდას, ეს არ იქნება მაღალი მაჩვენებელი“, — განმარტავს კობა გვენეტაძე.

რა იწვევს ნახევარ მილიონზე მეტი გადახდისუუნარო ზრდასრული ადამიანის არსებობას ქვეყანაში, მაშინ როდესაც ორნიშნა ეკონომიკური ზრდა გვაქვს, ამ კითხვით „კომერსანტი“ თავის დროზე საფინანსო-საბიუჯეტი კომიტეტის წევრებსაც დაუკავშირდა, თუმცა უმრავლესობამ ჩვენს ზარებს და ტექსტურ შეტყობინებებს არ უპასუხა, ნაწილმა კი განაცხადა, რომ ინფორმაცია არ აქვს.

მთავრობის წევრებისგან განსხვავებით პრობლემაზე უფრო თამამად საუბრობენ სფეროს ექსპერტები. ფინანსისტი ზვიად ხორგუაშვილი ამბობს, რომ მკვეთრი ზრდაა რაოდენობრივად, მაგრამ მნიშვნელოვანია დავითვალოთ, პროცენტულად ჯამში რამდენი სესხია გაცემული და ამ სესხების რამდენი პროცენტია ვადაგადაცილებული.

„პროცენტულად ასეთი მკვეთრი ზრდა აღარ გვაქვს - ანუ ბოლო პერიოდში ვადაგადაცილებები ერთსა და იმავე დიაპაზონში მერყეობს. თუმცა ორნიშნა ეკონომიკური ზრდის ფონზე მაღალი რომ რჩება, მიუთითებს, რომ რამდენიმე პრობლემასთან გვაქვს საქმე.

მთავარი პრობლემაა ის, რომ სესხები რაც უფრო ძვირდება, მით მეტია ვადაგადაცილება, რადგან მით უფრო მეტად ვეღარ იხდის მომხმარებელი. უკანასკნელ წლებში კი ვხედავთ, რომ მკვეთრად გაიზარდა პროცენტები. ძალიან ბევრი რეგულაცია დააწესეს დოლარსა და ევროში სესხის აღებაზე, არადა, პროცენტი დოლარსა და ევროში სესხზე გაცილებით ნაკლებია და ეს რომ მომხმარებლისთვის ისევე იყოს ხელმისაწვდომი, როგორც ლარში, გაცილებით ნაკლები პროცენტის გადახდა მოუწევდათ და ვადაგადაცილებაც ნაკლები იქნებოდა. ხელისუფლება ყველას აიძულებს სუსტ და არასტაბილურ ვალუტაში, ანუ ლარში აიღოს სესხი და ამით მოსახლეობას უარეს მდგომარეობაში აგდებს. ეს ნიშნავს, რომ მოსახლეობა სესხში მეტს იხდის.  გარდა ამისა, რეფინანსირების განაკვეთი მკვეთრად გაიზარდა. ამით მომხმარებელს პროცენტი გაეზარდა, მაგრამ სხვა მხრივ როცა ქვეყანაში პრობლემებია, მკაცრი მონეტარული პოლიტიკა უფრო სწორი მიდგომაა, ვიდრე ის, რომ რეფინანსირების განაკვეთი არ აეწიათ.

გარდა ამისა, ეს მხოლოდ ოფიციალური მონაცემია და არ ასახავს ბევრ ისეთ ვადაგადაცილებასა და გადაუხდელ სესხს, რომლებმაც შავ ბაზარზე გადაინაცვლა - ბოლო წლებში დაწესებულმა ბევრმა შეზღუდვამ განაპირობა, რომ მოთხოვნა შავ ბაზარზე კმაყოფილდება, დარწმუნებული ვარ, ეს მაჩვენებლები გაცილებით რთული სურათს დაგვანახებს, რადგან იატაკქვეშეთში პროცენტებიც უფრო მაღალია და ვადაგადაცილებაზე თუ ამოღებაზე რა მექანიზმებიც არის, ყველამ ვიცით.

მთავარი პრობლემაა, რომ ხელისუფლება ფინანსურ სექტორს ძალიან ბევრი და მკაცრი რეგულაციის დაწესებით ებრძვის, ამას რაღაც მიზეზებით ამართლებენ, მაგრამ ვიღებთ ბევრ პრობლემას, რომლებიც ხალხს აზარალებს. საქართველოში ფინანსური სისტემის მდგრადობას კი რა ტქმა უნდა 2008 წელსაც არაფერი ემუქრებოდა და არც ახლა ემუქრება. თუმცა, თუ ავიღებთ მოქალაქეებს, რომელთაც სესხები აქვთ, რა თქმა უნდა, მათი მდგომარეობა წლიდან წლამდე უარესდება - როგორც პროცენტში გადასახდელი თანხის და ინფლაციის“, — აღნიშნა ხორგუაშვილმა.

ვადაგადაცილებული სესხების მომსახურების გართულებას ქვეყანაში არსებული მაღალი ინფლაციით ხსნის „საზოგადოება და ბანკების“ ხელმძღვანელი გიორგი კეპულაძე. თუმცა მისი თქმით, ამ მხრივ არსებული ნეგატიური ფონი უკვე გადავლილია და მომავალში მაჩვენებლები შემცირებას დაიწყებს.

„ვადაგადაცილებული სესხების რაოდენობის ზრდა მოსალოდნელი იყო პანდემიიდან გამომდინარე, მაგრამ ეს საგანგაშო მაჩვენებელი არ არის.  მიუხედავად იმისა, რომ ეკონომიკური ზრდის ნიშნები არის, პრობლემად რჩება ის, რომ ინფლაცია მაღალია და შინამეურნეობის ხარჯები გაზრდილია. იმისათვის რომ ე.წ. შავ სიაში მოხვედრილ ადამიანთა რაოდენობა შემცირდეს, ქვეყანა უნდა გაიზარდოს ეკონომიკურად. რაც შეეხება ორნიშნა ეკონომიკურ ზრდას, ეს ერთჯერადი ფაქტორებით არის გამოწვეული და ძირითადად მიგრანტების ეფექტია, სამწუხაროდ ამ ზრდას ორნიშნა ინფლაცია ერთვის“, — ამბობს კეპულაძე.

ეროვნული ბანკის ინფორმაციით, 2019 წლის ოქტომბერში შავ სიაში 495,620 მსესხებელი იყო, 2020 წელს მათი რიცხვი 519,006-მდე გაიზარდა, 2021 წელს 504,889-მდე, ხოლო მიმდინარე წლის ოქტომბერში 574,715 გახდა. რაც შეეხება სესხების რაოდენობას, თუ 2019 წელს 2,553,781,747 ლარის ვადაგადაცილებული სესხი იყო, 2020 წელს 3,088,094,794 ლარი გახდა, 2021 წელს 3,622,861,901 ლარის, ხოლო მიმდინარე წელს 4,359,105,450 ლარამდე გაიზარდა.

აღიშნული ინფორმაცია პერლამენტარმა ლევან ხაბეიშვილმა ეროვნული ბანკისგან გამოითხოვა. მოთხოვნილი ინფორმაცია მოიცავდა შემდეგს 2019, 2020, 2021 და 2020 წლებში საფინანსო ორგანიზაციებთან არსებული დავალიანების გამო, ე.წ. შავ სიაში მყოფი მოქალაქეების და მათ მიერ 30 დღეზე მეტი ვადაგადაცილებული სესხების რაოდენობას.