ისრაელის სოფლის მეურნეობა არახელსაყრელი პირობების წინააღმდეგ ხანგრძლივი და მძიმე ბრძოლის წარმატებული ისტორიაა. არადა, ქვეყნის კლიმატი და წყლის ნაკლებობა ამ მიღწევას შეუძლებლად წარმოაჩენს.

როდესაც საქართველოს და ისრაელს ადარებ, მიღწევები უფრო დასაფასებელი ხდება. სოფლის მეურნეობის განვითარებისთვის საქართველოს თითქოს ყველაფერი აქვს, თუმცა, შედეგი განსხვავებულია.

ისრაელი VS საქართველო

ისრაელი საქართველოზე 3-ჯერ პატარაა და 25-ჯერ დიდი ეკონომიკა აქვს. ქვეყანაში 9.291 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს – 2,5-ჯერ მეტი საქართველოს მოსახლეობასთან შედარებით.

2020 წლის მონაცემებით, მშპ 1 სულზე საქართველოში $4 256 იყო, ისრაელში – $43.2 ათასი, ანუ ამ ქვეყნის ეკონომიკა $402 მილიარდს აღწევდა. მსოფლიო ბანკის მონაცემებით, მშპ-ში სოფლის, სატყეო და თევზის მეურნეობის წილი ისრაელში 1.15%-ია, საქართველოში – 8.3%.

სოფლის მეურნეობის, სატყეო და თევზის მეურნეობის კონტრიბუცია ისრაელის მშპ-ში $4.7 მილიარდია, საქართველოში – $1.1 მილიარდი. 

2020 წლის მონაცემებით, საქართველოში ამ სექტორში 247 300 ადამიანი იყო დასაქმებული, რაც მთლიანი დასაქმებულების 19.9%-ია. შედარებისთვის, ისრაელში აგროსექტორზე დასაქმებულთა მხოლოდ 0.9% მოდის. 

ბოლო წლებში სოფლის მეურნეობის დაფინანსება გაზრდილია. 2020 წელს საქართველოს ბიუჯეტიდან გარემოს დაცვის და სოფლის მეურნეობის დაფინანსებაზე 497 მილიონი ლარი იყო გამოყოფილი, ბიუჯეტის ასიგნებების 3%. ეს თანხა იხარჯება როგორც გარემოზე, ასევე სოფლის მეურნეობის პროექტებზე. გაზრდილი დაფინანსების ფონზე სექტორში ზრდასაც ვხედავთ. 

OECD-ის მონაცემებით კი, ისრაელში სოფლის მეურნეობის მთლიანი მხარდაჭერა (TSE) სტაბილურად  მშპ-ის 0.4%-ზეა. საქართველოსგან განსხვავებით, ისრაელს აქვს რეგულაციები სოფლის მეურნეობის სექტორში შიდა ფასების მხარდაჭერისა და გარკვეულ პროდუქციაზე ( რძე, ფრინველის ხორცი, ხილის და ბოსტნეულის ნაწილი) იმპორტის შეზღუდვის კუთხით.

ისრაელში მთავარი გამოწვევა წყლის ნაკლებობაა. წყლის მთავარი არტერია მდინარე იორდანე, კინერეთის ტბის მთავარი შემავსებელიცაა. შედარებისთვის, საქართველოში 25 ათასზე მეტი მდინარეა. პარადოქსია, მაგრამ წყალუზრუნველყოფილი მიწის ფართობი ისრაელს მეტი აქვს, ვიდრე საქართველოს. 

ისრაელში სასოფლო-სამეურნეო მიზნებისთვის მხოლოდ 437 ათასი ჰექტარი, ანუ ტერიტორიის 20%-ის გამოყენებაა შესაძლებელი. წყლის რესურსების 80% ქვეყნის ჩრდილოეთ ნაწილშია თავმოყრილი, თუმცა, წყალუზრუნველყოფილი ძირითადად სამხრეთია – საირიგაციო წყლით უზრუნველყოფილი მიწების 65% სწორედ ქვეყნის სამხრეთზე მოდის.

• თუ 1995 წელს ისრაელში 1 ფერმერი 15 ადამიანს კვებავდა, 2010 წელს ეს მაჩვენებელი 100-ს, 2014 წელს კი, 111-ს შეადგენდა.
• ისრაელში მოსავალს წელიწადში ორ–სამჯერ იღებენ.
• ისრაელი რძის წარმოების კუთხით მსოფლიოში ყველაზე მაღალპროდუქტიულობას აჩვენებს – 13 000 ლიტრს წლიურად, ევროპაში არსებული 6 000 ლიტრის საპირისპიროდ.
• პომიდვრის მოსავლიანობა 1 ჰა–ზე 300 ტონაა.
• მარცვლეულის დანაკარგი 0.5%-ია, მაშინ როცა, მსოფლიოში ეს მაჩვენებელი  20%-ს შეადგენს.

წარმატების გასაღები

ისრაელმა არა მხოლოდ მოახერხა მნიშვნელოვანი სასოფლო-სამეურნეო ტრანსფორმაციის შექმნა, არამედ გახდა გლობალური ლიდერი სოფლის მეურნეობისა და წყლის მენეჯმენტში. თითოეულ განვითარებად ქვეყანას წარმატების მისაღწევად საკუთარი გზა სჭირდება, მაგრამ ისრაელი შესაძლოა, განვითარებადი ქვეყნებისთვის ინსპირაცია იყოს.

გაერთიანებული სამეფოს ყოფილი პრემიერის – ტონი ბლერის ინსტიტუტი გლობალური ცვლილებისთვის ისრაელის ტრანსფორმაციის 5 მთავარ მოვლენას ასახელებს:

პირველი, ეს არის მთავრობის გრძელვადიანი ხედვა სოფლის მეურნეობისა და წყლის რესურსების მიმართ. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო ინვესტიციები სოფლის მეურნეობასა და განათლებაში. მაგალითად, ისრაელის სახელმწიფოს შექმნის ადრეულ წლებში ბიუჯეტის 30% სოფლის მეურნეობასა და წყალზე, ასევე 30% განათლებაზე იხარჯებოდა. შეიქმნა მიზანმიმართული და მდგრადი აგროწარმოების პოლიტიკა და სპეციალიზებული საბჭოები, რომელიც ახორციელებდა კონკრეტული ქვესექტორების ხელშეწყობას.

მეორე, ესაა კარგად ორგანიზებული ფერმერთა ორგანიზაციები. ფერმერებს აქვთ კავშირი ასევე კარგად ორგანიზებულ წარმოების რგოლთან, რაც გადამწყვეტია ვაჭრობის გამარტივებისთვის. ეს კავშირი უზრუნველყოფს ფერმერთა კონკურენტუნარიანობას. ფერმერებს აქვთ წვდომა ფინანსებზე, კვლევებსა და საგანმანათლებლო პროგრამებზე.

მესამე არის ბაზარზე ორიენტირებულობა. ბაზარი არის „მეგზური ვარსკვლავი“ , როგორც მთავრობის, ასევე ფერმერებისთვის პრიორიტეტების განსაზღვრასა და კოორდინაციაში. მნიშვნელოვანი იყო ისიც, რომ თავიდანვე პარალელურად განვითარდა როგორც შიდა, ასევე საექსპორტო ბაზარი. ისრაელი საჭირო საკვები პროდუქციის 90%-ზე მეტს თავად აწარმოებს. თუმცა, მნიშვნელოვანია იმპორტიც. მაგალითად, ფრინველის ხორცისა და კვერცხის წარმოებით თითქმის 100% იკმაყოფილებს მოთხოვნას, თუმცა ფრინველის გამოსაკვებად მარცვლეული იმპორტირებულია.

მეოთხე – ისრაელს აქვს მულტიდისციპლინური და ინოვაციური მიდგომა ფერმერებისა და კერძო სექტორის პრობლემების გადასაჭრელად. ამ მიდგომის გასაღები არის ოქროს სამკუთხედი: მჭიდრო ურთიერთობა მკვლევრებს, მთავრობის მიერ დაქირავებულ სოფლის მეურნეობის მენტორებსა და ფერმერებს შორის. ამას ემატება მძლავრი აგროინდუსტრია, რომელიც აუცილებელია ინოვაციური გადაწყვეტილებების კომერციალიზაციისა და ქვეყნის მასშტაბით მათი ხელმისაწვდომისთვის.

ინოვაციებისა და ტექნოლოგიების განვითარება ისრაელის წარმატებაში გადამწყვეტ როლს ასრულებს. Bloomberg Innovation Index 2021-ის მიხედვით, ისრაელი ინოვაციურ ეკონომიკებს შორის მე-7 ადგილზეა.

დაბოლოს, მეხუთე – ისრაელს ჰქონდა განვითარების ადრეულ ეტაპებზე საერთაშორისო მხარდაჭერა. მთავრობას შეეძლო დაეხარჯა უცხოეთიდან, დიასპორისგან მიღებული რესურსები ისეთ პროექტებზეც კი, რომელიც აუცილებელი იყო, მაგრამ არაპრაქტიკულად მიიჩნეოდა. ასეთი იყო მაგალითად, 250-კილომეტრიანი წყალსადენის აგება გალილეის ზღვიდან სამხრეთით, ნეგევის უდაბნომდე.

აღსანიშნავია, რომ ისრაელის აგროსასწაულის მთავარი მამოძრავებელი წვეთოვანი მორწყვა, წყლის გაწმენდა და მეორადი გამოყენებაა. ქვეყანა ჩამდინარე წყლების სამ მეოთხედს ასუფთავებს და მიწების 40%-ის სარწყავად ხმარობს.

ქვეყანამ წარმატებით განავითარა ის ტექნოლოგიები, რომლებიც უზრუნველყოფს ზღვის წყლის დემინერალიზაციას, მლაშე წყლის გამოყენებას სოფლის მეურნეობაში და ისეთი პროდუქტების განვითარებას, რომლებიც ნაკლებ წყალს საჭიროებს. ქვეყანა ჰაერიდან წყლის ექსტრაჰირებასაც კი ახორციელებს.

წარმატების ერთ-ერთი უმთავრესი მიზეზი განათლებაა. საგანმანათლებლო სკოლების, კოლეჯების, უნივერსიტეტების, კვლევითი ინსტიტუტების არსებობა და მათი მაღალი დონე, სპეციალისტებისა და კადრების მაღალკვალიფიციურობა განსაზღვრავს იმას, რომ ისრაელი ახერხებს ყოველწლიურად ნაკლები რესურსით რაოდენობრივად მეტი და ხარისხობრივად მაღალი მოსავალი მიიღოს.

წყარო: businessfeed.ge