ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსის ჯერჯერობით ვერ მიღებით, საქართველომ ბევრი შესაძლებლობა რომ დაკარგა (ფინანსური, ინსტიტუციონალური და სხვა), რაც კანდიდატი ქვეყნის განვითარებისთვის არის გათვალისწინებული, ფაქტია. თუმცა, არც აქამდე არსებული შესაძლებლობებია სრულად, საკმარისად ათვისებული — რატომ?
„ქართულმა ოცნებამ“ ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების ხელმოწერიდან 8 წლის განმავლობაში სამი ძირითადი შედეგის - თავისუფალი ვაჭრობის, უვიზო რეჟიმისა და ევროპული პერსპექტივის მიღწევა მოახერხა. მინდა გამოვყო რამდენიმე ხელშესახები შედეგი, რომელიც ქვეყანამ მიიღო: პირველ რიგში, ეს არის თავისუფალი ვაჭრობა ევროკავშირთან. ამის შემდეგ დადებითი დინამიკა გვაქვს - ევროკავშირში ვაჭრობა იზრდება და ჩვენს მეწარმეებს საკუთარი პროდუქცია გააქვთ ევროკავშირში, ყოველგვარი ბარიერის გარეშე“, — ამბობს საქართველოს პრემიერ-მინისტრი ირაკლი ღარიბაშვილი.
რეალურად როგორ იყენებს ქართული ბიზნესი თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულებას და რა სარგებელი მივიღეთ მისგან 8 წლის განმავლობაში?
კითხვაზე პასუხი ერთმნიშვნელოვანი და ცალსახაა — ევროკავშირის მიერ დაფინანსებულ (Eastern Partnership Civil Society Forum ) და „საქართველოს პოლიტიკის ინსტიტუტის“ თანაავტორობით გამოცემულ უახლეს კვლევაში, აღნიშნულია, რომ „ქართული ბიზნესი, განსაკუთრებით მცირე და საშუალო ზომის საწარმოები, ევროკავშირთან თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულებას სრულფასოვნად ვერ იყენებს“.
უფრო კონკრეტულად კი კვლევის მიხედვით, ევროკავშირში 800 ქართული კომპანია ახორციელებს ექსპორტს, რაც ქვეყანაში რეგისტრირებული ბიზნესების მხოლოდ 0.6%-ია. გარდა ამისა, აქტიური ბიზნესსუბიექტების 99.7% სწორედ მცირე და საშუალო ზომის საწარმოებია.
„DCFTA-მ გახსნა ახალი პოზიციები ქართული ექსპორტისთვის როგორც სოფლის მეურნეობის, ისე არასასოფლო-სამეურნეო სექტორში. სოფლის მეურნეობის ექსპორტში შეთანხმებამ ქართულ მცირე და საშუალო ბიზნესს საშუალება მისცა დაეწყოთ ახალი ხილისა და ბოსტნეულის, მურაბების და ჩირის ექსპორტი. ევროკავშირის ახალი ბაზრები ამ პროდუქტების ჯგუფებისთვის მოიცავს ავსტრიას, ბელგიას, გერმანიას, საბერძნეთს, ნიდერლანდებს, ლიეტუვას, ლატვიას და რუმინეთს.
არასასოფლო-სამეურნეო სექტორებში გაიზარდა ავეჯის ექსპორტი. ექსპორტის ზრდა განსაკუთრებით შთამბეჭდავია შინაური ცხოველებისთვის განკუთვნილი ავეჯის შემთხვევაში, რომელიც 2014 წელს უმნიშვნელო 21,000 აშშ დოლარიდან 2019 წელს 10.5 მილიონ აშშ დოლარამდე გაიზარდა. ექსპორტის ზრდაა 1072%-ით, თუმცა, მხოლოდ ერთი კომპანიის შემთხვევაში.
ევროკავშირის ბაზარზე შესასვლელად ქართული საქონლის ექსპორტი უნდა აკმაყოფილებდეს ევროკავშირის სტანდარტებს სანიტარიული და ფიტოსანიტარული ზომების (SPS) და ვაჭრობის ტექნიკური ბარიერების (TBT) შესახებ. ქვეყანამ ამ მიმართულებით მნიშვნელოვანი პროგრესი განიცადა და 2020 წელს საქართველოში რეგისტრირებული სტანდარტების დაახლოებით 98% უკვე ევროპული და საერთაშორისო იყო. თუმცა, ქართული საწარმოები, განსაკუთრებით მცირე და საშუალო ბიზნესი, ებრძვიან ევროკავშირის სტანდარტების პრაქტიკაში მიღების ძვირადღირებულ პროცესს, რაც ზღუდავს ქართული საწარმოების უმეტესობის წვდომას ევროკავშირის ბაზრებზე. სხვა ხელისშემშლელი ფაქტორები მოიცავს ხელმისაწვდომობის ნაკლებობას გრძელვადიან დაბალ სესხებსა და სახსრებზე, რომლებიც საჭიროა მაღალი ხარისხის წარმოებისთვის; საქონლის ტრანსპორტირებასთან დაკავშირებული ხარჯები, რადგან საქართველოს არ აქვს სახმელეთო საზღვარი ევროკავშირთან და სხვა.
ამ შეზღუდვების გამო, მიუხედავად იმისა, რომ DCFTA-ს დანერგვამ თეორიულად გახსნა ახალი შესაძლებლობები საქართველოს მცირე და საშუალო ბიზნესისთვის, ექსპორტიორი კომპანიების რაოდენობა საკმაოდ მცირეა და შეადგენს დაახლოებით 800-ს, რაც ქართული საწარმოების მთლიანი რაოდენობის მხოლოდ 0.6%-ს შეადგენს“, - აღნიშნულია კვლევაში, რომელიც ერთდროულად სამ ქვეყანაში - საქართველოში, მოლდოვასა და უკრაინაში 2022 წლის ზამთარში გამოქვეყნდა.
Gateway&Partners Georgia-ს გენერალური დირექტორი, ექსპორტის განვითარების ასოციაციის მრჩეველთა საბჭოს თავმჯდომარე გვანცა მელაძე „კომერსანტთან“ თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულებების მნიშვნელობასა და შესრულებაზე საუბრობს.
„ზოგიერთი თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულება უფრო მეტად არის გამოსადეგი. მაგალითად ევროკავშირთან ხელშეკრულების დადებამდე ჩვენ უკვე გვქონდა შეღავათები, ამიტომ ამ შეღავათიანი ტარიფებით ვსარგებლობდით. ზოგადად, თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულებით სარგებლობის პრობლემა არის ის, რომ წარმოშობის წესები უნდა დაკმაყოფილდეს ანუ ჩვენ რასაც საქართველოდან ვაგზავნით ექსპორტზე, არ ნიშნავს იმას რომ ენიჭება ქართული წარმოშობა. უფრო მნიშვნელოვანია შესულიყო თურქეთთან, საქართველოსთან და ევროკავშირთან სამმხრივი დიაგონალური კუმულაციის ხელშეკრულება ძალაში, რაც ნამდვილად გაზრდის ათვისების კოეფიციენტს ევროკავშირში, რადგან მოგვცემს იმის საშუალებას, რომ თურქული ნედლეულით საქართველოსში ნაწარმოები პროდუქცია, გავიდეს როგორც ქართული და გათავისუფლდეს იმპორტის გადასახადისგან. იმისთვის, რომ ვისარგებლოთ თავისუფალი ვაჭრობის რეჟიმით, ნედლეული ან ზოგიერთ შემთხვევაში საკმარისი გადამუშავება უნდა მოხდეს საქართველოში, რათა დაფიქსირდეს როგორც ქართული პროდუქცია“, - განმარტავს გვანცა მელაძე.
ევროკავშირში საექსპორტო პროდუქტებს შორის, გამოირჩევა ქართული თხილი. Nuts.ge-ს დამფუძნებელი მამუკა ბერიაშვილი „კომერსანტთან“ ევროკავშირის საზღვართან არსებულ პრობლემებზე ყვება.
„კვების პროდუქტებში, უამრავი ბიუროკრატიული დაბრკოლებაა, აქ საუბარია სურსათის უვნებლობის ნორმების რეგულაციებზე, რომელთა შორისაა ტოქსინების დონის კონტროლი, რასაც ზოგიერთი სასაზღვრო ქვეყანა უხეშად იყენებს და გვიწევს ყველა ტვირთის შემოწმება. ეს იწვევს დამატებით ხარჯებს. გამოსავალი არის ის, რომ ევროკავშირის საზღვრების სურსათის უვნებლობის მაკონტროლებელ ორგანოებსა და ქართულ ორგანოს შორის კომუნიკაცია უნდა შედგეს და იქნეს მოძიებული პრობლემის გადაჭრის გზები“, - ამბობს მამუკა ბერიშვილი.
აღსანიშნავია, რომ საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის წინასწარი მონაცემებით 2022 წლის იანვარ-მაისში, საქართველოს საქონლის ექსპორტმა 2 112 108 100 დოლარი შეადგინა. ევროკავშირის ქვეყნებთან ექსპორტმა — 351 955 200 დოლარი, რაც მთლიანი ექსპორტის 16.6%-ია. აქ საექსპორტო ქვეყნებიდან მოწინავე პოზიციაზეა ბულგარეთი (176 042 700 დოლარი) და ესპანეთი (18 783 900 დოლარი).
ნინო თამაზაშვილი
ევროკავშირი
