ორი დღის წინ საქართველომ დამოუკიდებლობის დღე, 26 მაისი, აღნიშნა. ამ დღის აღსანიშნად  მთელი ქვეყნის მასშტაბით  გამართულ ღონისძიებებზე 6 მილიონი ლარი დაიხარჯა. 

გადავხედოთ, როგორი იყო პირველი რესპუბლიკის ეკონომიკა.

მოგვიწია, სახელმწიფოს შენება დაგვეწყო ცარიელი ხაზინით. რუსეთისგან გამოყოფის შემდეგ მხოლოდ რამდენიმე მილიონი რუბლის ღირებულების საქონელი იყო ქვეყანაში დარჩენილი… ვიყავით ახლები, არ გვქონდა სახელმწიფო აპარატი, არც ტრადიციული სისტემა, არც დაფინანსება, ჩვენი მემკვიდრეობა იყო ომის ეკონომიკა“, –  ასე შეაჯამა 1920 წლის ოქტომბერში ეკონომიკური სტრატეგიის შესახებ გამართულ კონფერენციაზე ნოე ჟორდანიამ დემოკრატიული რესპუბლიკის ეკონომიკის საწყისი პირობები. ჟორდანია შეფასებაში არ ცდებოდა, საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადება ევროპასა და კავკასიის რეგიონში პირველი მსოფლიო ომის შედეგად დაწყებულ ეკონომიკურ კრიზისსა და პოლიტიკურ არასტაბილურობას დაემთხვა. მმართველი სოციალ-დემოკრატიული პარტია იძულებული გახდა, მარქსიზმისა და სოციალიზმის პრინციპებზე წინ ქვეყნის გადარჩენის პრაგმატული მიზნები დაეყენებინა. 

მე-19 საუკუნის განმავლობაში საქართველო რუსეთის იმპერიის ღარიბ პერიფერიად რჩებოდა. აგრარულ სფეროზე ორიენტირებულ ეკონომიკას შუასაუკუნეობრივი ფეოდალური სტრუქტურა ჰქონდა. 1890-1910-იან წლებში ინდუსტრიული განვითარების ჩანასახსა და საგარეო ვაჭრობას ცარისტული ხელისუფლება უშუალოდ აკონტროლებდა. პირველი მსოფლიო ომის დაწყებამ მინერალების (განსაკუთრებით მანგანუმისა და ქვანახშირის), ბამბის, თამბაქოსა და შალის ექსპორტზე დამოკიდებულ საქართველოს ეკონომიკას მძიმე შედეგები მოუტანა. შემცირდა სოფლის მეურნეობის წარმოება, ტვირთბრუნვა დაეცა ბათუმისა და ფოთის პორტებში. 1918 წელს საქართველოს ხაზინაში 400 მილიონამდე რუბლი (დაახლოებით $27 მილიონი 1918 წლის კურსით)  იყო დარჩენილი, რომლის მნიშვნელოვანი ნაწილი დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ თავდაცვისუნარიანი არმიის შენარჩუნებასა და ახალი ინსტიტუტების შექმნას მოხმარდა.

ჭიათურის მანგანუმი საქართველოს მთავარი საექსპორტო პროდუქტი იყო, რომლის 46% გერმანიაში გადიოდა. პირველი მსოფლიო ომისა და ბრაზილიაში აღმოჩენილი ახალი საბადოების გამო 1918 წლისთვის მანგანუმის მოპოვება დაახლოებით 24,5 ათას ტონამდე შემცირდა (1914 წელს ეს რიცხვი 655 ათას ტონას აღწევა). ბათუმის პორტი 1920 წლის ივნისამდე ბრიტანელების მიერ ბლოკირებული იყო, რის გამოც მოპოვებული მინერალები ექსპორტზე ვეღარ გადიოდა, რაც ქვეყნის შემოსავლებზე განსაკუთრებით მძიმედ აისახებოდა. 1918 წლისთვის მოიშალა ტრანსკავკასიური სარკინიგზო ხაზიც, რაც არა მხოლოდ რეგიონულ ვაჭრობას, არამედ სამხრეთ კავკასიაში საერთაშორისო კაპიტალის შემოსვლასაც აფერხებდა. შემცირდა ბათუმისა და ფოთის პორტების გავლით ბაქოს ნავთობის ექსპორტიც. 

1918-1920 წლებში საქართველოს საგარეო ვაჭრობის ბალანსი უარყოფითი იყო ყველა მეზობელთან გარდა სომხეთისა. ექსპორტზე ყველაზე დიდი რაოდენობით მანგანუმი, შემდეგ თამბაქო, ღვინო და ბორჯომი, მცირე რაოდენობით მარცვლეული გადიოდა. საქართველოში მეზობელი ქვეყნებიდან შემოდიოდა საკვები პროდუქტები, საწვავი, მედიკამენტები, ქსოვილები და ა.შ. 1918-1920 წლებში იმპორტის საერთო ღირებულება ორჯერ აღემატებოდა ექსპორტისას.

ქვეყნის ეკონომიკისთვის მთავარ გამოწვევად ინფლაცია იქცა. მიუხედავად იმისა, რომ მთავრობა უცხოური კაპიტალისა და კრედიტების მოზიდვას ცდილობდა, რუსეთის სამოქალაქო ომის, აზერბაიჯანისა და სომხეთის კონფლიქტის, თურქეთიდან სამხედრო ინტერვენციის საფრთხის პირობებში საქართველო კაპიტალისთვის მიმზიდველად არ გამოიყურებოდა. ქვეყანაში ჯერ კიდევ არ არსებობდა გადასახადების შეგროვების ეფექტიანი სისტემა. პარალელურად მთავრობის ხარჯები სულ უფრო იზრდებოდა, ხოლო შემოსავლები იკლებდა. 1918-1919 წლებში ბიუჯეტის დეფიციტი 500 მილიონ რუბლს აღწევდა. მთავრობამ პრობლემის გადაჭრა ქართული ფულის – ბონის გამოშვებითა და 1919 წელს დაარსებული საქართველოს სახელმწიფო ბანკის 4 მასშტაბური ემისიით სცადა, რასაც სამომხმარებლო ფასების შოკური ზრდა მოჰყვა. 

ამ პრობლემების ფონზე რესპუბლიკის მთავრობამ, რომელიც დასავლელი ინვესტორებისთვის მიმზიდველი გარემოს შექმნას უშედეგოდ ცდილობდა, უარი თქვა მკვეთრად სოციალისტური პოლიტიკის გატარებაზე და შერეული ეკონომიკური მოდელი შექმნა. პირველი რესპუბლიკის მთავრობამ ბიუჯეტის შესავსებად რამდენიმე სფეროს მონოპოლიზება გამოაცხადა: მანგანუმის მოპოვება, თამბაქოს და აბრეშუმის ექსპორტი, მინერალების საბადოები, ლატარია. 

1919 წლის აგრარული რეფორმის კანონმა მსხვილ მემამულეებს მიწის ფლობის ლიმიტი დაუწესა და ნამეტი მიწები სახელმწიფოს გადაეცა, რათა გლეხებს (მოსახლეობის 69%) მიწის იაფად შეძენა და კერძო მეურნეობის განვითარება შესძლებოდათ. მიწის პრივატიზება არა მხოლოდ მომგებიანი, არამედ პოპულარული გადაწყვეტილებაც იყო, თუმცა, ნელა მიმდინარეობდა. 

ამბიციური რეფორმების მიუხედავად, ეფექტიანი სასამართლოს არარსებობის, უცხოური ინვესტიციების სიმცირისა და პროფესიონალი კადრების დეფიციტის გამო პირველი რესპუბლიკის ეკონომიკური ზრდა ფაქტობრივად შეუმჩნეველი იყო. ამასთანავე, მთავრობის ეკონომიკური რეფორმები მოდერნიზაციისა და ევოლუციური განვითარების გრძელვადიან ხედვას ემყარებოდა. რეალურად კი პირველ რესპუბლიკას ცარიზმის მემკვიდრეობის, რეგიონული არასტაბილურობისა და ევროპის ფინანსური კრიზისის ფონზე წარმატების მისაღწევად 3 წელზე ნაკლები ჰქონდა. 

წყარო: businessfeed.ge