ვირტუალური ზონის სტატუსის მქონე კომპანიებთან მიმართებაში შემოსავლების სამსახურის მიდგომას საკმაოდ დიდ გამოხმაურება მოჰყვა და საგადასახადო შემოწმების შედეგები, კომპანიების აბსოლუტურმა უმრავლესობამ შესაბამის ინსტანციებში გაასაჩივრა.

რა სიახლეებია ამ მიმართულებით, ზოგადად ვინაა ვირტუალური პირი, რა საგადასახადო შეღავათებით სარგებლობენ ისინი და რა შეცვალა ახალმა მეთოდურმა მითითებებმა კომპანიებისთვის, ამ და სხვა საინტერესო თემებზე Grant Thornton Georgia / გრანთ თორნთონ საქართველოს საგადასახადო მენეჯერმა ნათია ჩაგანავამ, გადაცემაში „კომერსანტი Live“ ისაუბრა.

— ვიცით რომ ვირტუალური ზონის სტატუსის მქონე კომპანიებთან მიმართებაში შემოსავლების სამსახურის მიერ ჩამოყალიბებულ მიდგომას საკმაოდ რეზონანსული გამოხმაურება მოყვა - საგადასახადო შემოწმების შედეგები, კომპანიების აბსოლუტურმა უმრავლესობამ გაასაჩივრა შესაბამის ინსტანციებში. არის თუ არა რაიმე სიახლე დღეის მდგომარეობით ამასთან დაკავშირებით - რაიმე ცვლილება თუ განიცადა შემოსავლების სამსახურის მიდგომამ?

— იმისათვის რომ განვიხილოთ რა შეიცვალა და რა არის დღეის მდგომარეობით საგადასახადო ორგანოს მიდგომა, ვფიქრობ უმჯობესია, ჯერ ვისაუბროთ იმაზე თუ რა გახდა თავიდანვე საგადასახადო ორგანოს მიერ ვირტუალური ზონის პირების საწარმოებთან მიმართებაში პრობლემური საკითხი.

განვმარტოთ ვინაა ვირტუალური ზონის პირი და რა საგადასახადო შეღავათებით სარგებლობენ ისინი:

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მიხედვით ვირტუალური ზონის პირი, უნდა იყოს იურიდიული პირი, რომელიც ქმნის საინფორმაციო ტექნოლოგიების პროდუქტს, რომლის საქართველოს ფარგლებს გარეთ რეალიზაციის შემთხვევაში, ამ სტატუსის მქონე პირი გათავისუფლებულია მოგების გადასახადისგან. სხვა სიტყვებით, რომ ვთქვათ თუ ასეთი იურიდიული პირი მის დამფუძნებელზე/დამფუძნებლებზე გაანაწილებს დივიდენდს,  იგი დაიბეგრება მხოლოდ დივიდენდზე საშემოსავლო გადასახადის 5% იანი განაკვეთით და არ გადაიხდის მოგების გადასახადს.

იმის განსაზღვრება, თუ რა მიიჩნევა ვირტუალური ზონის პირის საქმიანობად,მოიპოვება საინფორმაციო ტექნოლოგიური ზონების შესახებ კანონში. განმარტება შემდეგია:  ვირტუალურ ზონაში საქმიანობას მიეკუთვნება იურიდიული პირის მიერ განხორციელებული ეკონომიკური საქმიანობა, რომელიც საქართველოს ტერიტორიაზე მიმართული უნდა იყოს საინფორმაციო ტექნოლოგიების შექმნასთან.

სწორედ ის გახდა საგადასახადო ორგანოს მიერ დაინტერესების ობიექტი, თუ რამდენად აკმაყოფილებდნენ ვირტუალური ზონის პირები საქართველოში საქმიანობის კრიტერიუმებს.

2021 წელს საგადასახადო ორგანომ განახორციელა ვირტუალური ზონის პირების საგადასახდო შემოწმება,რომელთა აბსოლუტურ უმრავლესობასთან მიმართებაში მიიჩნია, რომ ისინი ვერ აკმაყოფილებდნენ ამ სტატუსის მთავარ მოთხოვნას. კერძოდ, განისაზღვრა, რომ საინფორმაციო ტექნოლოგიების შექმნა არ ხორციელდებოდა საქართველოს ტერიტორიაზე, ვინაიდან ვირტუალური ზონის პირის სტატუსის მქონე საწარმოებს არ გააჩნდათ საქართველოში შესაბამისი პროფილური განხრით დაქირავებული პირები და შესაბამისად მათ მიერ მიწოდებულ სერვისთან დაკავშირებული ხარჯების გაწევაც არ ხდებოდა საქართველოში.

აღნიშნულიდან გამომდინარე, საგადასახადო ორგანომ მიიჩნია, რომ კომპანიების მიერ მოგების გადასახადში არსებული შეღავათი გამოყენებულ იქნა არამართლზომიერად, რის საფუძველზეც საგადასახადო შემოწმების შედეგად კომპანიებს დამატებით დაერიცხათ მოგების გადასახადი და მასთან დაკავშირებული საგადასახადო სანქციები. გლობალურად რომ შევხედოთ, ასეთ კომპანიებს აქვს შემდეგი სტრუქტურა: კომპანიის დამფუძნებელი პირი არის შესაბამისი კვალიფიკაციის მქონე კადრი. მას ვუწოდოთ პროგრამისტი, რომელსაც შესწევს უნარი თავად შექმნას საინფორმაციო ტექნოლოგიების პროდუქტი. შესაბამისად იგი არ საჭიროებს დამატებითი ხარჯის გაწევას (არ სჭირდება სხვა შესაბამისი სფეროს სპეციალისტის  დაქირავება). მას მიაჩნია, რომ მთლიანი შემოსავალი რომელიც დააგენერირა საინფორმაციო ტექნოლოგიების რეალიზაციით, არის მთლიანად მისი მოგება და მისი განაწილება საკუთარ თავზე (კომპანიის დამფუძნებელზე) დაიბეგრება მხოლოდ საშემოსავლო გადასახადის 5%-იანი განაკვეთით. აქედან გამომდინარე მიიჩნია, რომ მართლზომიერად მოხდამის მიერ მოგების გადასახადში არსებული შეღავათის გამოყენება.

შემოსავლების სამსახურის მიერ  დამატებით დარიცხული გადასახადები ვირტუალური ზონის პირის სტატუსის მქონე კომპანიების აბსოლუტური უმრავლესობის მიერ გასაჩივრდა იმ არგუმენტით, რომ მათ მიერ მოგების გადასახადში არსებული შეღავათის მოსაპოვებლად აუცილებელი ყველა პირობა დაცული იყო. კერძოდ, მათ განმარტეს,რომ არიან იურიდიული პირები და შექმნილი საინფორმაციო ტექნოლოგიების პროდუქტის რეალიზაცია ხდება მხოლოდ საქართველოს ფარგლებს გარეთ. ის მოთხოვნა კი, რომელიც საგადასახადო ორგანომ დააფიქსირა საგადასახადო შემოწმების დროს, (ვირტუალური ზონის პირებს უნდა გააჩნდეთ საქართველოში შესაბამისი პროფილური განხრით დაქირავებული პირები) არ არის გათვალისწინებული კანონის მიხედვით და წარმოადგენს მხოლოდ საგადასახადო ორგანოს  შეფასებას, რაც არ ეფუძნება რაიმე სამართლებრივ დებულებებს.

დავების პროცესი გადავიდა ფინანსთა სამინისტროსთან არსებული დავების განხილვის საბჭოს სტრუქტურაში, ვინაიდან შემოსავლების სამსახურის დავების განხილვის საბჭომ მომჩივნების პოზიციები არ დააკმაყოფილა და აუდიტის დეპარტამენტის პოზიცია მიიჩნია მართლზომიერად.

საყურადღებოა, რომ დავების მიმდინარეობის პერიოდში საგადასახადო ორგანო მუშაობდა მეთოდური მითითებაზე.  2022 წლის 28 მარტს შემოსავლების სამსახურის უფროსის ბრძანება N 7547-ით გამოიცა მეთოდური მითითება  ვირტუალური ზონის პირის მოგების გადასახადით დაბეგვრის თაობაზე. 

— ამ მეთოდური მითითების გამოცემამ რა შეცვალა უკვე დავების პროცესში მყოფი კომპანიებისთვის?

— აღნიშნულ მეთოდურ მითითებაში დეტალურად გაიწერა საგადასახადო ორგანოს მიერ თუ რა მოთხოვნებს უნდა აკმაყოფილებდეს ვირტუალური ზონის პირი, რომ მის მიერ მოხდეს მოგების გადასახადში არსებული შეღავათის გამოყენება. კერძოდ:

• მოგების გადასახადში საგადასახადო შეღავათის გავრცელების მიზნებისათვის  არსებითია, რომ ვირტუალური ზონის პირი საქართველოს ტერიტორიაზე ახორციელებდეს საინფორმაციო ტექნოლოგიურ საქმიანობას და მოგებას იღებდეს მის მიერ შექმნილი საინფორმაციო ტექნოლოგიების (პროგრამული უზრუნველყოფის პროდუქტების) საქართველოს ფარგლების გარეთ მიწოდებით (მათ, შორის მომსახურების სახით მიწოდებით).
• იმისათვის, რომ პირის საქმიანობა ჩაითვალოს საქართველოს ტერიტორიაზე განხორციელებულ საინფორმაციო ტექნოლოგიურ საქმიანობად და შესაბამისად ასეთი საქმიანობის ფარგლებში შექმნილი საინფორმაციო ტექნოლოგიები (პროგრამული უზრუნველყოფის პროდუქტები) საქართველოში შექმნილად, სხვა ფაქტობრივ გარემოებებთან ერთად დაბეგვრის მიზნებისათვის არსებითია, რომ ვირტუალური ზონის პირი საინფორმაციო ტექნოლოგიების შესაქმნელად იყენებდეს საქართველოში დაქირავებული პირ(ებ)ის შრომას, მათ შორის აუცილებლად შესაბამისი პროფილური განხრით. ამასთან, გასათვალისწინებელია, რომ სახელფასო განაცემი არსებითად უნდა შეესაბამებოდეს შესაბამისი პროფესიების მიხედვით საქართველოს შრომით ბაზარზე არსებულ ხელფასს.

ასევე ამ მეთოდური მითითებით განხილულია რამდენიმე მაგალითი თითოეულ მათგანზე საგადასახადო ორგანოს შესაბამისი შეფასებების დაფიქსირებით.

საილუსტრაციოდ წარმოგიდგენთ ერთ-ერთ მათგანს:

პირობა

ვირტუალური ზონის პირი დაფუძნებულია ფიზიკური პირის მიერ. საინფორმაციო ტექნოლოგიები საქართველოს ტერიტორიაზე იქმნება უშუალოდ დამფუძნებლის მიერ. საწარმოს არ ჰყავს დაქირავებით მომუშავე პირი შესაბამისი პროფილური განხრით. შრომითი ვალდებულების ფარგლებში სამუშაოს ასრულებს მხოლოდ დირექტორი და ბუღალტერი. დამფუძნებელი ფიზიკური პირი შემოსავალს იღებს მხოლოდ დივიდენდის სახით.

შეფასება

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 73-ე მუხლის მე-9 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, საგადასახადო ვალდებულების განსაზღვრის მიზნით საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს სამეურნეო ოპერაციის ფორმისა და შინაარსის გათვალისწინებით შეცვალოს მისი კვალიფიკაცია, თუ ოპერაციის ფორმა არ შეესაბამება მის შინაარსს. განსახილველ შემთხვევაში, საგადასახადო ვალდებულების განსაზღვრის მიზნით საგადასახადო ორგანო უფლებამოსილია შეცვალოს სამეურნეო ოპერაციის კვალიფიკაცია მისი ფორმისა და შინაარსის გათვალისწინებით და დამფუძნებლის მიერ დივიდენდის სახით მიღებული შემოსავლის ნაწილი გადააკვალიფიციროს, როგორც პროფილური განხრით დაქირავებული პირის მიერ მიღებულ ხელფასად. ამ მიზნით, პროფილური განხრით დაქირავებულ პირზე ხელფასის სახით განაცემის ოდენობა შესაძლებელია აღებულ იქნას შესაბამისი პროფესიის მიხედვით საქართველოს შრომით ბაზარზე ხელფასის შესახებ არსებული მონაცემის მიხედვით. იმის გათვალისწინებით, რომ განსახილველ შემთხვევაში საინფორმაციო ტექნოლოგიები არსებითად ჩაითვლება საქართველოს ტერიტორიაზე შექმნილად, მათი საქართველოს ფარგლების გარეთ მიწოდებით მიღებულ მოგებაზე (მოგების განაწილებაზე) გავრცელდება მოგების გადასახადში საგადასახადო შეღავათი

აღნიშნული მაგალითის შესაბამისად, საგადასახადო დავებში მყოფ ზოგიერთ კომპანიაზე საგადასახადო ორგანომ მოახდინა გადაანგარიშება და მართებულად ჩათვალა  ვირტუალური ზონის პირის მიერ მოგების გადასახადის შეღავათით სარგებლობის საკითხი. გადაანგარიშება კი  განხორციელდა  შემდეგი პრინციპით:

ისეთ კომპანიებში, სადაც დამფუძნებელი თავად არის კვალიფიციური, შესაბამისი პროფილური განხრით არსებული კადრი, დაქირავებულ პირზე ხელფასის სახით განაცემის ოდენობის დადგენის მიზნით, საგადასახადო ორგანომ განახორციელა ინფორმაციის გამოთხოვა საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურიდან, ინფორმაციული ტექნოლოგიების სფეროში საქმიანობით დაკავებული ვირტუალური ზონის საწარმოებიდან,  და კომპანიებიდან, რომლებსაც არა აქვთ ვირტუალური ზონის საწარმოს სტატუსი, მაგრამ დაკავებულნი არიან ინფორმაციული ტექნოლოგიების სფეროში ანალოგიური საქმიანობით. 2018-2022 წლებში კერძო სექტორში დასაქმებული პროგრამული უზრუნველყოფის დეველოპერების და ინჟინრების საშუალო ხელფასის ოდენობის შესახებ მიღებული მონაცემების ანალიზის საფუძველზე, ინფორმაციული ტექნოლოგიების სფეროში საქმიანობით დაკავებული პირების საშუალო ყოველთვიური დარიცხული ხელფასის ოდენობა განისაზღვრა 4,865 ლარის ოდენობით.

აღნიშნული მონაცემის გათვალისწინებით კომპანიის  პარტნიორის მიერ დივიდენდის სახით მიღებული შემოსავლისნაწილი გადაკვალიფიცირდა, როგორც პროფილური განხრით დაქირავებული პირის მიერ მიღებულ ხელფასად. შედეგად კორექტირებას დაექვემდებარა საშემოსავლო და მოგების გადასახადები.

 — ანუ შეიძლება ითქვას, რომ ამ მეთოდმა და მიდგომის ცვლილებამ მოაგვარა/მოხსნა აღნიშნული პრობლემა და გადაწყვეტილება მაინც გადამხდელის/კომპანიის სასარგებლოდ არის მიღებული?

— პირველ რიგში აუცილებლად უნდა აღინიშნოს ის ფაქტი, რომ ამ მეთოდური მითითებით ძალიან დიდი ნაბიჯი გადაიდგა საგადასახადო ორგანოს მიერ კომპანიებთან დამოკიდებულებაში, ვინაიდან გადაანგარიშების შედეგად კომპანიების მიმართ დარიცხული თანხები საგრძნობლად შემცირდა.

თუმცა ასევე უნდა აღვნიშნოთ, რომ, საგადასახადო ორგანოს მიერ რომელიმე კონკრეტული ბიზნესის სფეროს მიმართ  73-ე მუხლის თანახმად ოპერაციაზე შინაარსის ცვლილების და არაპირდაპირი მეთოდის მიხედვით  გადასახადების დარიცხვა, ხშირ შემთხვევაში, ზოგიერთი სუბიექტისათვის არის არასამართლიანი. ვინაიდან, მიუხედავად იმ გარემოებისა, რომ მიდგომა ხორციელდება ერთი ბიზნეს სფეროს მიმართ, მაინც ყველა კომპანიას გააჩნია ინდივიდუალური სპეციფიკა და ნიუანსები, რომელთა გათვალისწინებაც არ ხდება არაპირდაპირი მეთოდის გამოყენებისას.   

ამ შემთხვევაშიც, კომპანიების წარმომადგენლების მიერ უკმაყოფილებასიწვევს საშუალო ხელფასის გამოყენების მეთოდი. ისინი განმარტავენ რომ მათი შემოსავალი გენერირდება დახარჯული საათებით და დარიცხული სანქციებიც ამ გარემოების შესაბამისად უნდა იყოს გაანგარიშებული. მარტივი მაგალითი, რომ განვიხილოთ, სტანდარტულად, თვეში საშუალოდ არის 176 სამუშაო საათი, ზოგს ნამუშავეარი აქვს  100  საათი, შესაბამისად მათზე სრული თვის ანაზღაურების ღირებულების 4865 ლარის გამოყენება არ არის სამართლიანი.

— რაიმე დამატებით სიახლეს თუ ელოდებით ან/და თქვენი რეკომენდაციები თუ გაქვთ?

— დღეის მდგომარეობით იგეგმება თუ არა რაიმე სიახლე შემოსავლების სამსახურის მხრიდან, ამაზე ინფორმაცია არ მაქვს.

რაც შეეხება ჩვენ რეკომენდაციებს, თუ იმის მიხედვით ვიმსჯელებთ, რომ ვირტუალური ზონის პირის საწარმოების 95%-ს ერთნაირად ჰქონდათ აღქმული საგადასახადო კოდექსში არსებული ჩანაწერი მოგების გადასახადის შეღავათის გამოყენებასთან დაკავშირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ  კოდექსში არ იყო ნათლად  გაწერილი შეღავათით სარგებლობისათვის საჭირო წინაპირობები.

შესაბამისად მიგვაჩნია, რომ საგადასახადო ორგანო უნდა იყოს მაქსიმალურად ლოალური აღნიშნული გადაანგარიშებების განხროციელებაში, გაითვალისწინოს ბიზნეს სფეროს წარმომადგენლების რეკომენდაციები და საშუალო ხელფასის გაანგარიშების მიზნით მხედველობაში უნდა მიიღოს კომპანიის წარმომადგენლების არგუმენტები და მათი კომპანიების სპეციფიკები.