საპენსიო ფონდი შესაძლოა „წაგებაზე გავიდეს“ — ფონდის ინფორმაციით, რეალური უარყოფითი ამონაგები საქართველოში და მსოფლიოში ბოლო პერიოდში მაღალმა ინფლაციურმა გარემომ განაპირობა.

რამდენად საგანგაშოა ბოლო თვეების განმავლობაში ფონდის რეალური მოგების მნიშვნელოვანი შემცირება და რა არის სინამდვილეში ბენეფიციარებისთვის მთავარი პრობლემა, ამ საკითხზე, „კომერსანტთან“ საპენსიო სააგენტოს ყოფილმა ხელმძღვანელმა ლევან სურგულაძემ ისაუბრა.

მისი თქმით, მსოფლიოში არსებულმა პანდემიურმა გარემომ რასაც დაემატა სერიოზული გეოპოლიტიკური გართულებები ევროპაში, მნიშვნელოვნად გაზარდა რისკები, შეაფერხა და დააზიანა ლოჯისტიკური პროცესები, რასაც მოყვა მაღალი ინფლაციური გარემო მსოფლიოში და, მათ შორის, საქართველოშიც. სავარუდოდ, მაღალი ინფლაციური გარემო წლის ბოლომდე და შეიძლება მას შემდეგაც შენარჩუნდეს. ასეთ შემთხვევაში, საპენსიო ფონდზე რეალური ამონაგები დარჩება უარყოფითი.

„აღნიშნულ საკითხზე, საპენსიო ფონდის ბენეფიციარების გადასახედიდან რაიმე ღელვის საფუძველი არ არსებობს, ორი მთავარი გარემოების გამო: 1) საპენსიო ფონდი გრძელვადიანი დაზოგვის ინსტრუმენტია და ინფლაციური გარემო რაღაც პერიოდში შემსუბუქდება; 2) ფონდის ყოველ მონაწილეს, როდესაც იგი საკუთარ განკარგვად შემოსავალს ზოგავს, განთავსებისთანავე, მომენტალურად ერიცხება 275% სარგებელი, ანუ მისი განკარგვადი თანხა, რაც დაზოგა, თითქმის ოთხმაგდება.

ამ ეტაპზე, საგანგაშოა და ღელვის საფუძველი სხვა გარემოებების გამო შეიძლება გვქონდეს:

1) საპენსიო სააგენტოს საინვესტიციო სამსახურის მიერ გაცხადებული, „ინფლაციის დამარცხებაზე“ ორიენტირებული საინვესტიციო პოლიტიკა არ არის საპენსიო ფონდის მონაწილეეების საუკეთესო ინტერესების შესაბამისი.

საინვესტიციო პოლიტიკა და საინვესტიციო ქმედებები ორიენტირებული უნდა იყოს და მიზნად ისახავდეს რისკით შეწონილი შემოსავლიანობის მაქსიმიზაციას, იმ რისკის ლიმიტების ფარგლებში, რომლებიც რაოდენობრივად დადგენილი უნდა იყოს საინვესტიციო პოლიტიკის და რისკის კონტროლის დოკუმენტებში. ეს არის საუკეთესო საერთაშორისო სტანდარტი. სამწუხაროდ, ასეთი რაოდენობრივი ლიმიტები ან/და მათი დადგენის მეთოდოლოგიები არცერთ ამ დოკუმენტში არ იძებნება, ურომლისოდაც, ინვესტირების დაწყება, მითუმეტეს, როგორც გაცხადდა, რისკიან უცხოურ წილობრივ ინსტრუმენტებში (აქციებში) - ნაადრევია, განსაკუთრებით გლობალური რისკების და ეკონომიკური გამოწვევების ფონზე.

საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტში, საინვესტიციო მიზნის ჩამოყალიბებისას, დაშვებულია არსებითი და მიუღებელი შეცდომები, რომლებიც დეტალურად არის განხილული ზემოაღნიშნულ პუბლიკაციებში (1. რამდენი პროცენტით „ჯობნის“ საპენსიო ფონდის მომგებიანობა ინფლაციას - ლევან სურგულაძე; 2.„ინფლაციის დამარცხებაზე“ ორიენტირებული ინვესტირება საპენსიო ფონდიდან)

„ინფლაციის დამარცხების“ გამოცხადება საინვესტიციო მიზნად ასევე აზრს მოკლებულია სხვა მიზეზითაც. მაგალითად, თუ ინფლაცია (თეორიულად) გახდა ძალიან მაღალი, მაშინ მისი „დამარცხებისთვის“ საჭირო გახდება მაღალი შემოსავლიანობის და შესაბამისად მაღალი რისკის მქონე ინსტრუმენტებში ინვესტირება ისე, რომ აღებულმა რისკმა შეიძლება გადააჭარბოს დადგენილ (როდესაც დაადგენენ) რისკის ლიმიტებს, რაც დაუშვებელია. თუ ინფლაცია გახდა, სამიზნე 3% ან უფრო ნაკლები (უარყოფითიც ყოფილა), მაშინ ასეთი ინფლაციის დამარცხებისთვის სამიზნე შემოსავლიანობა 3% ან ნაკლები ან ნული უნდა იყოს?

2) საპენსიო სააგენტოში არ არსებობს დამოუკიდებელი რისკის კონტროლის სტრუქტურა, როგორც ეს გათვალისწინებულია საპენსიო სააგენტოს ოფიციალურ ვებგვერდზე გამოქვეყნებული საინვესტიციო პოლიტიკის და „რისკების მართვის ჩარჩო“ დოკუმენტებში.

ეს დოკუმენტები სრულიად შეუსაბამოა საუკეთესო საერთაშორისო სტანდარტებთან, პირდაპირ კოლიზიაში მოდის სავალდებულო ევროდირექტივის მოთხოვნებთან, შეიცავს მცდარ და შინაგანად წინააღმდეგობრივ დებულებებს. იმავდროულად, პრაქტიკულად სრულიად ნიველირებულია რისკის კონტროლის სტრუქტურის დამოუკიდებლობა, რაც არის რისკის კონტროლის საერთაშორისო სტანდარტის ქვაკუთხედი.

საინვესტიციო საქმიანობასთან ასოცირებულ რისკებს (საკრედიტო, საბაზრო, ლიკვიდობის, საოპერაციო და სხვა) არსებული რისკის კონტროლის სტრუქტურა ვერ გააკონტროლებს და ეს ფუნქცია, აღნიშნული დოკუმენტების თანახმად, გადაცემულია საინვესტიციო ვერტიკალზე, „თავისი თავის კონტროლის პრინციპით“, რომელიც უფლებამოსილია ყოველგვარ კონტროლს მიღმა, ერთპიროვნულად მიიღოს ნებისმიერი გადაწყვეტილება საპენსიო ფონდის თანხებთან მიმართებაში. დოკუმენტების მიხედვით, რისკის ამღები სტრუქტურა (საინვესტიციო საბჭო და სამსახური) აკონტროლებს რისკის კონტროლის სტრუქტურას და არა პირიქით (!)
საპენსიო სააგენტოს მიერ გამოქვეყნებულ არცერთ დოკუმენტში არ იძებნება რისკის რაოდენობრივი კონტროლის მეთოდოლოგიები და პროცედურები. შესაბამისად, სრულიად გაუგებარია რას გულისხმობს საინვესტიციო სამსახური, როდესაც საუბრობს „დაბალ“, „საშუალო“ ან/და „მაღალ“ რისკიან პროტფელებზე და კონკრეტულ ინვესტიციებზე. რა ერთეულებში და როგორ ზომავენ რისკებს, სრულიად გაუგებარია და დიდი ალბათობით არც ხდება. იმავდროულად, რისკის განმარტებაც კი არასწორად არის მოყვანილი, აღნიშნულ დოკუმენტებში.

3) საპენსიო სააგენტოს საინვესტიციო სამსახურის ბოლოდროინდელი განცხადება, რომ „ინფლაციასთან საბრძოლველად“ უცხოური აქციების შეძენაზე კონცენტრირდებიან, არამართებულია, რამეთუ აქციების ფასებს ახასიათებთ მაღალი ვოლატილობა ანუ რისკი - ფასები გარკვეული ალბათობით შეიძლება გაიზარდოს, მაგრამ გარკვეული ალბათობით შეიძლება მკვეთრად შემცირდეს. რისკის კონტროლის, რისკის რაოდენობრივი გაზომვის და რისკის ადეკვატური ლიმიტების არარსებობის შემთხვევაში, აქციებში ინვესტირება მიუღებელ რისკებთან შეიძლება იყოს დაკავშირებული“, - აღნიშნავს ლევან სურგულაძე.

აღსანიშნავია, რომ საპენსიო სააგენტოს უფროსმა საინვესტიციო ოფიცერმა გოგა მელიქიძემ რამდენიმე დღის წინ მედიასთან საუბრისას აღნიშნა, რომ უახლოესი თვეების განმავლობაში საპენსიო ფონდი შესაძლოა, წაგებაზე გავიდეს. მისი თქმით, დღესდღეობით ინფლაცია მთავარი გამოწვევაა და ფონდის მთავარი მიზანია, რომ მას აჯობონ, თუმცა უკანასკნელი თვეების განმავლობაში საპენსიო ფონდის რეალური მოგება მნიშვნელოვნად მცირდება.

ნინო თამაზაშვილი