აზერბაიჯანი, ირანი და საქართველო აამოქმედებენ სატრანზიტო მარშრუტს, რომელიც სპარსეთის ყურეს შავ ზღვასთან დააკავშირებს. აზერბაიჯანული მედიის ინფორმაციით, შეთანხმება მიღწეულია: მომდევნო ოთხის თვის განმავლობაში ირანიდან წამოვა საპილოტე ტვირთები, ასტარას სასაზღვრო-გამშვები პუნქტის გავლით შემოვა აზერბაიჯანში, შემდეგ საქართველოში და შავი ზღვის პორტებიდან ტვირთი წავა ბულგარეთის და აღმოსავლეთ ევროპის სხვა ქვეყნების დანიშნულებით. პროექტის საპილოტე ფაზა უნდა განხორციელდეს 2022 წლის 20 მარტამდე, რათა გამოვლინდეს შემაფერხებელი პრობლემები აღნიშნულ მარშრუტზე.
"პროფესიონალ რკინიგზელთა კლუბის" პრეზიდენტი, დავით გოჩავა, "კომერსანტს" უხსნის, რომ ეს დერეფანი საქართველოსთვის ეკონომიკურად მომგებიანი იქნება, თუმცა ამ პროექტში ხელისშემშლელი ფაქტორები შესაზლოა იყოს შემდეგი: წმინდა ლოგისტიკურ პრობლემები, როგორიცა სასაზღვრო-გამშვები პუნქტების მუშაობის დაბალი ეფექტიანობა, საბაჟო პროცედურების დუბლირება საზღვრის ორივე მხარეს, სატრანსპორტო საშულების გადაადგილების დაბალი სიჩქრე და სხვა.
დაით გოჩავა ამბობს, რომ ირანი-აზერბაიჯანის დერეფნის ჩაბმა ბევრად უფრო აწყობს საქართველოს, ვიდრე "ზანგეზურის დერეფნის", რადგან აზერბაიჯანის და ირანის დაკავშირებით ტვირთების გადაზიდვას საქართველოს პორტებამდე ბევრად უფრო სწრაფად მოხდება, ვიდრე ირანის და სომხეთის სარკინიგზო ქსელების დაკავშირების შემთხვევაში. გარდა ამისა, „ზანგეზურის დერეფნით“ გადაზიდვებზე სრული კონტროლი ექნება რუსეთს თანახმად ყარაბაღში ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ განცხადებისა, სადაც პირდაპირ წერია: „კონტროლს სატრანსპორტო მიმოსვლაზე განახორციელებენ რუსეთის ФСБ-ს სასაზღვრო სამსახურის ორგანოები“.
"საქმე იმაშია, რომ ირანის სარკინიგზო სისტემის დაკავშირება აზერბაიჯანის სარკინიგზო სისტემასთან გადასასვლელის „ასტარა - ასტარა“ მეშვეობით, და ტვირთების გადაზიდვა საქართველოს შავი ზღვის პორტებამდე დროში უფრო სწრაფად განხორციელებადი პროექტია, ვიდრე ირანის და სომხეთის სარკინიგზო სისტემების დაკავშირება და ამის შემდეგ საქართველოს სარკინიგზო ქსელით ტვირთის მიტანა იმავე პორტებამდე. პირველი პროექტი დაფინანსებულია: აზერბაიჯანს გადახდილი აქვს უკვე ნახევარი მილიარდი დოლარი; უბრალოდ ირანმა შეაჩერა ეს პროექტი გასაგები მიზეზების გამო. ახლა ურთიერთობა ირანსა და აზერბაიჯანს შორის მოგვარდა და ინფრასტრუქტურული პროექტების განხორცილება როგორც საავტომობილო, ისე სარკინიგზო სფეროში გააქტიურდა. სხვა ვითარებაა მეორე პროექტის შემთხვევაში. ირანსა და სომხეთს შორის სარკინიგზი ქსელების დაკავშირების სამი ვერსია არსებობს, მაგრამ ჯერ არაა შერჩეული პრიორიტეტული პროექტი. არც დაფინანსების წყარო ჩანს, რადგან მისი მოცულობა გაცილებით მეტია ირანი-აზერბაიჯანის რკინიგზების დაკავშირების ხარჯებზე - ის სხვადასხვა შეფასებებით 3.2 მილიარდ დოლარს უტოლდება. ირანს თავის ტერიტორიაზე დაახლოებით 90 კმ სიგრძის სარკინიგზო ხაზის მშენებლობა მოუწევს, სომხეთს - 120 კმ სიგრძის, " - ეუბნება დავით გოჩავა "კომერსანტს".
ექსპერტების აბსოლუტური უმრავლესობა ხაზს უსვამს, რომ ეს პროექტი კიდე უფრო აძლიერებს ანაკლიის პორტის როლს და მის აუცილებლობას საქართველოსთვის, რადგან ჩნდება კიდევ ერთი პერსპექტივა ამ მარშრუტით ირანის პორტებიდან ანაკლიამდე საინტერესო სოლიდური საქონელბრუნვისთვის.
იმისთვის, რომ უკეთ დავინახოთ, რამდენად მნიშვნელოვანია ირანისთვის ამ ახალი სატრანზიტო მარშრუტის ამოქმედება და შაბ ზღვაზე გასასვლელის გაჩენა, უნდა ვიცოდეთ რა ხდება აზერბაიჯანირანის პირდაპირ სარკინიგზო ხაზზე და სომხეთ-ირანის პიორდაპირ სარკინიგზო ხაზზე: აზერბაიჯანი-ირანის პირდაპირი სარკინიგზო ხაზის მშენებლობაში ნახევარი მილიარდი დოლარი ჩადო აზერბაიჯანის სახელმწიფომ, თუმცა ის ირანმა შეაჩერა ყარაბაღის ომის შედეგების გამო... ახლა როგორც ჩანს, რაღაც შეთანხმებას მიაღწიეს. რაც შეეხება, სომხეთ-ირანის პირდაპირ სარკინიგზო ხაზს, ის არსებობს, თუმცა ახლა არ ფუნქციონირებს, აღსადგენია. მისი ნაწილი აყრილია, ნაწილი კი - ირანის მიერ აშენებული კაშხლის გამო დატბორილია და სხვა გზა უნდა აშენდეს, რაც რთული რელიეფიის გამო პრობლემაა.
აზერბაიჯანი, ირანი და საქართველოს ახალ სატრანზიტო მაგისტრალს ექსპერტების ცალსახად დადებითად აფასებენ საქართველოსთვის, მაგრამ აღნიშნავენ იმასაც, რომ საქართველოსთვის ასევე პრიორიტეტული უნდა იყოს სომხეთის ე.წ. მეღრის კორიდორის გახსნა და ბენდერ-აბასის და შემდგომში ანაკლიის/ლაზიკის პორტის დაკავშირება ერთმანეთთან. მათი მტკიცებით საქართველოს პირდაპირ ინტერესში შედის ჩინური ტვირთების საზღვაო გზით მოტანა ბენდერ-აბასამდე და მერე გზის ტვირთის ზიდვის გაგრძელება რკინიგზით, ან კიდევ უკეთესი, იმის მსგავსი ინოვაციური მეთოდის გამოყენებით, კონტეინერების ახალი გადაზიდვის შესაძლებლობით.
შეგახსენებთ, ირანმა, აზერბაიჯანმა და საქართველომ სპარსეთის ყურეს შავ ზღვასთან დამაკავშირებელი სატრანზიტო მარშრუტის ორგანიზებაზე შეთანხმებას წინა კვირას მიაღწიეს. გეგმა ჯერ კიდევ რვა წლის წინ შემუშავდა, თუმცა ამ დრომდე მხარეებს შორის შეთანხმება ვერ ხერხდებოდა.
„აზერბაიჯანის და საქართველოს წარმომადგენლებთან ორი შეხვედრის შემდეგ, ჩვენ მათ შევთავაზეთ ახალი სატრანზიტო დერეფნის შექმნის ინიციატივა რეგიონული კონვერგენციისთვის. შეთანხმების მთავარი მხარეები საქართველო და ირანი არიან, რადგან ირანი თავისუფალ წყლებს სპარსეთის ყურის გავლით უკავშირდება, ხოლო საქართველოს ორი მნიშვნელოვანი სავაჭრო პორტი აქვს შავი ზღვის აღმოსავლეთით. მეორე მხრივ, საქართველომ და აზერბაიჯანმა დიდი ძალისხმევა ჩადეს სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებასა და განვითარებაში, ამიტომ ჩვენ ვეცადეთ, ამ ორ ქვეყანასთან თანამშრომლობა გაგვეფართოებინა“, - განაცხადა საერთაშორისო ტრანზიტისა და ტრანსპორტის დეპარტამენტის ირანული ორგანიზაცია RMTP-ის გენერალურმა დირექტორმა, ჯავად ჰედაათიმ და ხაზი გაუსვა, რომ ახალი მარშრუტის შექმნა სპარსეთის ყურეს შავ ზღვასთან დააკავშირებს. მისივე განცხადებით, შეთანხმების თანახმად, პირველ რიგში, მომდევნო ოთხი თვის განმავლობაში საპილოტე ტვირთები ირანიდან გაიგზავნება ირანული საქონლის აზერბაიჯანში მიტანისთვის ასტარას საზღვრის გავლით, ასევე შავი ზღვით ბულგარეთში ან აღმოსავლეთ ევროპის სხვა ქვეყნებში საქართველოს პორტების გავლით.
„ვცდილობთ ამ პროექტის საპილოტე ფაზა წლის ბოლომდე დავასრულოთ ( ირანული კალენდრით [2022 წლის 20 მარტი), რათა დაბრკოლებების და პრობლემების იდენტიფიცირება განხორციელდეს და საბოლოოდ, სამ ქვეყანას შორის შეიქმნას მექანიზმი, რომელიც შეამცირებს მიწოდების ღირებულებას და დროს, - განაცხადა ჯავად ჰედაათიმ.
ცნობისთვსის, ექსპერტების ნაწილი რეგიონულ ჭრილში ლოგისტიკაზე საუბრისას ყურადღებას ამახვილებს აზერბაიჯანი-თურქეთის აქტიურობაზე. ლოგისტიკის ექსპერტების ნაწილი მიიჩნევს, რომ საქართველოს ეკონომიკური და ლოჯისტიკური დამოკიდებულება აზერბაიჯან - თურქეთის ტანდემის მიმართ, ჩვენი ქვეყნის უსაფრთხოებისათვის საშიშ ნიშნულს მიუახლოვდა. შესაბამისად, ანალიტიკოსები ამტკიცებენ, რომ სამხრეთ კავკასიაში პოლიტიკურ - ეკონომიური ბალანსისის აღდგენა ჩვენი ქვეყნის ეროვნული ამოცანა უნდა იყოს, რაც პოლიტიკურ, ეკონომიური, ლოჯისტიკური დივერსიფიკაციის გზით უნდა იქნას მიღწეული.
ავტორი: ბელა გელაშვილი
საქართველო-აზერბაიჯანი-ირანი
