თხილის მწარმოებელთა მსოფლიო ხუთეულიდან საქართველო 2016 წელს ამოვარდა და დაკარგული პოზიციების დაბრუნება შეიძლება ვერც მოახერხოს. სულ რაღაც 6-7 წელია, აზერბაიჯანმა თხილის წარმოება დაიწყო და უკვე 17 000 ტონით გავიდა წინ. ამასთან, წლიდან წლამდე აფართოებს წარმოებას.
დღესდღეობით ქართული თხილი საქართველოს საექსპორტო პროდუქტების ათეულში შედის. ორგანიზაცია ISET-ის კვლევის მიხედვით, ატარა და გაარკვია, რომ 2010-2020 წლებში თხილის ექსპორტმა საქართველოს მთლიანი ექსპორტის 4.4% შეადგინა. 2013 წელს ექსპორტირებული თხილის რაოდენობამ მაქსიმუმს, 30 ათას ტონას მიაღწია, შემდეგ წლებში კი 19 ათას ტონამდე შემცირდა, სამაგიეროდ გაიზარდა ექსპორტირებული თხილის ღირებულება, რაც ნიშნავს, რომ ერთი კილოგრამი ექსპორტირებული ქართული თხილის ფასი უფრო მაღალი იყო, ვიდრე წინა წლებში.
,,2017 წელი თხილის სექტორისთვის საკმაოდ რთული აღმოჩნდა: გავრცელდა სხვადასხვა სოკოვანი დაავადება, ხოლო აზიური ფაროსანას შემოჭრამ კიდევ უფრო დაამძიმა სექტორში არსებული სიტუაცია. შედეგად, გაუარესდა როგორც წარმოებული თხილის ხარისხი, ისე შემცირდა წარმოებული რაოდენობაც. 2017 წელს მნიშვნელოვნად შემცირდა თხილის მწარმოებელთა შემოსავლებიც, რაც წარმოების შემცირებამ განაპირობა: 2016 წელთან შედარებით თხილის წარმოების დონე 27%-ით შემცირდა. 2019 წელს დაიწყო თხილის სექტორმა აღდგენა დაიწყო: 2018 წელთან შედარებით თხილის წარმოება 41%-ით გაიზარდა. შედეგად, თხილის ექსპორტი გაიზარდა და ექსპორტის რაოდენობით საქართველო შევიდა მსოფლიოს თხილის ექსპორტიორი ქვეყნების ხუთეულში. რეიტინგი ასე გამოიყურებოდა: თურქეთი (59.7%), იტალია (8%), აშშ (7.1%), აზერბაიჯანი (7.0%) და საქართველო (3.8%).
2020 წელი კარგი წელი იყო თხილის სექტორისთვის მოსავლის მხრივ: 2019 წელთან შედარებით, ექსპორტირებული თხილის რაოდენობა 35%-ით, ხოლო ექსპორტირებული თხილის ღირებულება 44%-ით გაიზარდა“, - აღნიშნულია კვლევაში.
თხილი არამხოლოდ საექსპორტო თვალსაზრისითაა საქართველოსთვის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პროდუქტი, არამედ დასაქმების კუთხითაც. 2014 წლის სასოფლო-სამეურნეო აღწერის თანახმად, თხილის წარმოებაში 107 247 შინამეურნეობაა ჩართული და მათი უმრავლესობის კეთილდღეობა სწორედ ამ საქმიანობაზეა დამოკიდებული.
როგორც აგრარული სფეროს სპეციალისტი პაატა აროშიძე აღნიშნავს, საქართველოს რადიკალური ზომების მიღება მოუწევს, რომ თხილის ბაზარზე პოზიციების გაუმჯობესება შეძლოს.
,,ჩვენ ორიენტირად გვაქვს ევროპული ბაზარი, მაგრამ სასურველი იქნება ინტეგრაციის მეტი დონე, მეტი ექსპორტი, რომელიც ეკონომიკის ყველა მიმართულების საზრუნავი უნდა იყოს. თხილის, კაკლოვანი კულტურების ექსპორტში ხუთეულში ვიყავით, მაგრამ მეოთხე ადგილზე მყოფს 10-ჯერ ჩამოვრჩებოდით, მას შემდეგ კი, რაც აზერბაიჯანმა დაიწყო წარმოება, ქართული თხილის პოზიციები საგრძნობლად შესუსტდა. რაღაც რადიკალურ ზომებს თუ არ მივმართეთ სოფლის მეურნეობას ძალიან გაუჭირდება“, - ამბობს აროშიძე ,,კომერსანტთან“.
გაეროს სურსათის ორგანიზაციის (FAO) შეფასებით, საქართველო თხილის უმსხვილესი მწარმოებელი ქვეყნების პირველ სამეულში ადგილს მხოლოდ 2014-2015 წლებში იკავებდა. ამ პერიოდში თხილის ექსპორტიდან მიღებული შემოსავალი მაქსიმალური იყო და $180 მილიონ დოლარს აღწევდა. 2016 წელს საქართველომ უმსხვილეს მწარმოებელთა შორის მეხუთე ადგილზე გადაინაცვლა, ხოლო 2017 წლიდან აზიური ფაროსანას გავრცელებამ თხილის პლანტაციები დააზიანა და მოსავალიც, რის გამოც ქვეყანა მეშვიდე ადგილზე გადაინაცვლა, თუმცა 2021 წელს მეექვსე პოზიციაზე აღმოჩნდა. მეხუთე პოზიციაზე მყოფი ქვეყანა ჩილე მცირედით გვისწრებს, თუმცა მასზე წინ მდგომ აზერბაიჯანთან შედარებით, მკვეთრი ჩამორჩენაა.
FAO-ს მონაცემებით, აზერბაიჯანი 49,465 ტონა მოსავლით მსოფლიოში თხილის წარმოებაში მესამე ადგილს იკავებს. ამით იგი საქართველოში თხილის მოსავლის პიკურ მოცულობასაც თითქმის 19,000 ტონით აღემატება. სხვაობა საკმაოდ დამაფიქრებელია, ვინაიდან აზერბაიჯანმა თხილის წარმოება განსაკუთრებულად ბოლო 6-7 წლის განმავლობაში გაზარდა.
მარი ჩიტაია
თხილი
