„საქართველოს ეკონომიკის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოწვევა დოლარიზაციის მაღალი დონეა. რომ არა ბოლო წლებში ამ მიმართულებით გატარებული ღონისძიებები, დღეს უფრო მძიმე ვითარების წინაშე აღმოვჩნდებოდით, ჯამურად ეკონომიკა უფრო დიდ ზარალს მიიღებდა. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ფიზიკურის პირების სესხების გაზრდილი ლარიზაცია“, - განაცხადა ეროვნული ბანკის პრეზიდენტმა კობა გვენეტაძემ.

აღსანიშნავია, რომ ეროვნულმა ბანკმა დოლარიზაციასთან ბრძოლა რამდენიმე წლის წინ დაიწყო, დედოლარიზაციის კანონმდებლობა კი ძალაში 2017 წლის 13 იანვარს შევიდა. ამ საკანონმდებლო პაკეთით ქვეყანაში სესხების საპროცენტო განაკვეთზე ერთიანი ლიმიტი დაწესდა 100%-ის ოდენობით, აიკრძალა 100 ათას ლარამდე სავალუტო სესხების გაცემა, აიკრძალა რეკლამირებისას ქონების/მომსახურების საფასურის დოლარში მითითება. ასევე, ძალაში შევიდა სესხების გალარების ნორმები, რომლითაც მოქალაქეებს დოლარში აღებული იპოთეკური სესხების ლარში გადაყვანა შეეძლოთ, რისთვისაც მთავრობა მათ სპეციალურ სუბსიდიას აძლევდა.

თუმცა, მიუხედავად ამ და სხვა ნაბიჯებისა, წლიდან-წლამდე უცხოურ ვალუტაში გაცემულ სესხებს მთლიან რაოდენობაში ლომის წილი უჭირავს. ეროვნული ბანკის მიერ გამოქვეყნებული სტატისტიკის მიხედვით დოლარში და ლარში გაცემული სესხების დინამიკა ასეთია:

ეკონომიკის დოქტორი ლია ელიავა „კომერსანტთან“ იმ პრობლემებზე საუბრობს, რაც დედოლარიზაციას უშლის ხელს. მისი თქმით, სანამ ადგილობრივ პროდუქციაზე დაფუძნებული წარმოება არ გაიზრდება და ლარს არ ექნება შესაფერისი ავტორიტეტი, რომ მოსახლეობამ იგი გამოიყენოს როგორც დაგროვების საშუალება, მანამ დოლარიზაციასთან ბრძოლა ეფექტიანი ვერ იქნება.

„დოლარიზაციის შემცირება ძალიან რთული პროცესია, რადგან ქვეყანა მთლიანად იმპორტით ცხოვრობს. ლარის, როგორც მყარი ვალუტის ავტორიტეტი საკმაოდ შერყეულია ვინაიდან ფასების დონის განსაზღვრა ფაქტობრივად ხდება დოლართან მიმართებაში და შემდეგ მექანიკურად ლარში გადაიყვანება. შესაბამისად მოთხოვნილება უცხოურ ვალუტაზე საკმაოდ მაღალია. მიუხედავად ეროვნული ბანკის მხრიდან სესხებთან დაკავშირებით გარკვეული შეზღუდვების მიღებისა, მოსახლეობა მაინც ინტენსიურად ხმარობს უცხოურ ვალუტას, როგორც თავისი სახსრების დაცვის საუკეთესო საშუალებას. გარდა ამისა, ადგილობრივი წარმოება მინიმალურია და ქვეყანა იმპორტით ცხოვრობს, ამიტომ მოწოდებული პროდუქციის ანგარიშსწორებისთვის უცხოური ვალუტა აქტიურად გამოიყენება, ხოლო ლომის წილი უცხოურ ვალუტაში გაცემულ სესხებში იმპორტიორების სესხებს უკავია. ბუნებრივია დოლარიზაციის შემცირების სურვილი და სებ-ის ღონისძიებები არაეფექტიანია, რადგან ჩვენი ეკონომიკა არაკლასიკურია და აქ მარტო დოლარში გაცემული სესხების შემცირება დედოლარიზაციისთვის ეფექტიანი არ იქნება.

სანამ ქვეყნის ეკონომიკა სექტორალურ ჭრილში არ შეიცვლება და იქნება დეფორმირებული, სანამ ადგილობრივ პროდუქციაზე დაფუძნებული წარმოება არ გაიზრდება და ლარს არ ექნება შესაფერისი ავტორიტეტი იმისთვის, რომ მოსახლეობამ იგი გამოიყენოს როგორც დაგროვების საშუალება, მანამ დოლარიზაციასთან ბრძოლა არაეფექტიანია“, - განმარტავს ლია ელიავა.

ეკონომისტი აღნიშნავს, რომ მოსახლეობას და ბიზნესს ეროვნული ბანკი თავად უბიძგებს დოლარიზაციისკენ, რადგან აძლევს მაგალითს, რომ უცხოური ვალუტა არა ქართულ ბანკებში, არამედ დოლარში ან ქვეყნის გარეთ საერთაშორისო ორგანიზაციებში შეინახონ.

„სანამ ეკონომიკური მდგომარეობა არ შეიცვლება და ქვეყნის მშპ-ს ფორმირება იმპორტის ხარჯზე მოხდება, მანამ დოლარიზაციის შემცირებაზე და ლარის ავტორიტეტის ზრდაზე საუბარი ზედმეტია. აქვე არ შეგვიძლია გვერდი ავუარო ლარის კურსის მერყეობას, რომელმაც ამ ვალუტას ფულის მხოლოდ ერთი ფუნქცია შეუნარჩუნა - გადახდის საშუალება. ასევე ყველაზე მნიშვნელოვანია ჩვენი ქვეყნის სიღარიბე, მსოფლიოში ყველა ღარიბი ქვეყანა არის დამოკიდებული ან დოლარზე ან ევროზე ანუ ღარიბი ქვეყნების ტენდენციას საქართველოც აგრძელებს. დოლარზე დამოკიდებულება უახლოესი 30-40 წლის მანძილზე ნამდვილად არ შეწყდება. მეტსაც ვიტყვი, ფაქტობრივად თვით ეროვნული ბანკი აძლევს მაგალითს როგორც ბიზნესს ასევე მოსახლეობას, რომ თავიანთი სახსრები დოლარში შეინახონ და საზღვარგარეთ გაიტანონ, რადგან სებ-ის მიერ დაგროვილი სავალუტო რეზერვების 80% ქვეყნის გარეთაა გატანილი და სხვადასხვა გარკვეულ თუ გაურკვეველ ორგანიზაციებშია დაბანდებული, შესაბამისად თვითონ არ ენდომა საქართველოს ეკონომიკას და ფულს არ ანთავსებს ქართულ კომერციულ ბანკებში.

საქართველოს დედოლარიზაციის პროცესი მიდის რთულად და არაეფექტიანად, ამიტომ მისი სამომავლო პერსპექტივა ბუნდოვანია“, - ამბობს ლია ელიავა.

ნინო თამაზაშვილი