საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი კომისია ახალი კანონპროექტის თანახმად შესაძლოა უფლებამოსილი გახდეს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების სექტორებში მოღვაწე კომპანიებს (ოპერატორებს) 5%-ზე უფრო მეტი წილის/აქციების გასხვისება აუკრძალოს. ამ ცვლილების ავტორი ეკონომიკის სამინისტრო და სემეკი არიან, ხოლო პარლამენტში მისი ინიციატორი კი მთავრობაა, რომელიც პარლამენტს ახალი ნორმების დაჩქარებული წესით დამტკიცებას სთხოვს.

განმარტებით ბარათში ნათქვამია, რომ დაჩქარებული წესით განხილვა აუცილებელია, რათა ინიციატივა კანონად 2020 წლის ბოლომდე იქცეს, რადგან „ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების შესახებ“ საქართველოს კანონი თანახმად, 2020 წლამდე გადაცემისა და განაწილების ლიცენზიანტებს უნდა მიენიჭოთ შესაბამისი გადაცემისა და განაწილების სისტემის ოპერატორის სტატუსი და მნიშვნელოვანია, რომ ამ პერიოდამდე სემეკი უკვე აღჭურვილი იყოს ამ უფლებამოსილებით.

დოკუმენტიდან ირკვევა ისიც, რომ 5%-ზე დიდი წილის გასხვისების დროს კომისიისთვის მიმართვის წესი იქნება იმ ნორმის ანალოგიური, რაც კომუნიკაციების ბაზარზე მოქმედებს. მსგავსი უფლებამოსილებებია გათვალისწინებული „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონით საქართველოს კომუნიკაციის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიისათვის ელექტრონული კომუნიკაციების სექტორში.

მთავრობის შეფასებით, ამგვარი ნორმის მიღება ქვეყნის ენერგეტიკულ ბაზარზე სტაბილურობის შენარჩუნებას შეუწყობს ხელს. საპარლამენტო უმრავლესობის წევრი რევაზ არველაძე „კომერსანტთან“ საუბრისას აღნიშნავს, რომ სისტემის ოპერატორის საქმიანობას განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს როგორც მომხმარებლების უწყვეტი და საიმედო მომარაგების უზრუნველყოფისათვის, ისე ქვეყნის ენერგეტიკული პოტენციალის განვითარებისათვის, აუცილებელია, შეიქმნას სისტემის ოპერატორის შერწყმის ან აქციების გასხვისების, მაკონტროლებელი პირის ცვლილების ეფექტიანი მექანიზმი.

„ელექტროენერგიის და ბუნებრივი გაზის მმართველობაში არ უნდა შემოვიდეს ისეთი კომპანია, რომელიც თავისი კომპეტენციით და გამოცდილებით ამ სფეროს არ შეესაბამება. ეს კანონპროექტი არის დაცვა იმისათვის, რომ სექტორი არ დაზიანდეს. კანონპროექტში საუბარია იმაზე, რომ როდესაც სისტემის ოპერატორი გაყიდის ან გაასხვისებს აქციების ან მისი ქონების 5%-ზე მეტს, ამის შესახებ მარეგულირებელ კომისიას წინასწარ უნდა შეატყობინოს. მარეგულირებელი კომისია არის ერთადერთი ორაგნო, რომელიც პრაქტიკულად სრულად არეგულირებს ენერგეტიკის და წყალმომარაგების სფეროში ბაზრის მონაწილე ობიექტების ქმედებას, ამიტომ ამაში გასაკვირი არაფერია, რადგან მან წინასწარ უნდა იცოდეს, ვინ ყიდულობს ამ აქციებს. ამდენად, არის რამდენიმე საკითხი, რომელსაც უნდა აკმაყოფილებდეს ახალი მონაწილე და თუ არ აკმაყოფილებს, მას მარეგულირებელი კომისია გარკვეულ ვადას აძლევს, რომ ეს საკითხი გაასწოროს და თანხმობას აძლევს ამის შემდეგ ან შესაძლებელია უარი თქვას, სფეროში ახალი მონაწილის შემოსვლაზე. მნიშვნელოვანია, რომ თავიდანვე არ შემოვიდეს ბაზარზე ისეთი ვინმე, რომელიც არათუ დადებით, არამედ უარყოფით შედეგს მოიტანს. დღეს სისტემის ოპერატორს უფლება აქვს, რომ იყიდოს ან გაყიდოს ელექტორენერგია ან გაზი, ხვალიდან ამის უფლება აღარ ექნება. ის აუცილებლად უნდა აკმაყოფილებდეს იმ მოთხოვნებს, რომელიც ენერგეტიკის სფეროში მართვისთვისაა საჭირო“, - განმარტავს რევაზ არველაძე.

საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ენერგეტიკის ფაკულტეტის დეკანი გია არაბიძე აცხადებს, რომ სემეკის გაზრდილი უფლებამოსილება არის ერთ-ერთი მიმართულება, რითაც შესაძლოა მაქსიმალურად დავიცვათ ბაზარი მონოპოლიებისგან. მისი თქმით, აღნიშნული საკითხები ევროპის თითქმის ყველა ქვეყანაში ანალოგიურად ხდება.

„კანონპროექტის შინაარსის სიღრმისეულად გაცნობა ვერ მოვასწარი, თუმცა როდესაც ენერგოკომპანიებზეა საუბარი აქ არ იგულისხმება გენერაციის ობიექტები, ძირითადად დისტრიბუციაზეა საუბარი. გარდა ამისა, ამის უფლება სემეკს მიეცემა თუ რომელიმე ადმინისტრაციულ ორგანოს ან სამინისტროს არ აქვს მნიშვნელობა. ეს არის ერთ-ერთი მიმართულება, რომ ჩვენ შევძლოთ და მაქსიმალურად დავიცვათ ბაზარი მონოპოლიებისგან, აღნიშნული საკითხები ევროპის თითქმის ყველა ქვეყანაშია ანუ ვერ გაყიდი წილებს, რომელმაც შესაძლოა ბაზარზე ჯანსაღი კონკურენციის პირობები დაარღვიოს, ასე მესახება აღნიშნული კანონპროეტიც. ჩვენ მისი მიღების შემთხვევაში შევძლებთ ბაზარი მონოპოლიებისგან დავიცვათ. სასწრაფო წესით იმიტომ იღებენ, რომ ენერგეტიკული ბირჟა ამოქმედდა და მიმდინარეობს ენერგოკომპანიების გადაწყობა, გენერაცია, დისტრიბუცია და ა.შ. ყველაფერი ერთი კომპანიის ხელში აღარ იქნება და ისინი ცალ-ცალკე კომპანიებად უნდა დაიშალონ, ამ პროცესში არ არის გამორიცხული რომ სახელმწიფოსთვის არასასიამოვნოდ მოხდეს აქციების გაყიდვის პროცესი და ვიღაცამ ისე ჩაიგდოს ხელში ბაზარი რომ არასახარბიელო კონკურენციის პირობები შექმნას, ამის გამოა ეს ცვლილებები საჭირო“, - განმარტა გია არაბიძემ.

ნინო თამაზაშვილი