1990 წელს, დაშლამდე მცირე ხნით ადრე, საბჭოთა კავშირი მსოფლიოს სიდიდით მეორე ეკონომიკა იყო. მისი წილი გლობალურ ეკონომიკაში 4.6%-ს შეადგენდა, დღეს კი ყოფილი სსრკ-ს 15 რესპუბლიკის ჯამური მაჩვენებელია 2,6%.
ყოფილიო საბჭოთა რესპუბლიკების მშპ-ის ვარდნა 1996-1999 წლებამდე გაგრძელდა, შემდეგ იყო 2008-2009 წლის გლობალურო კრიზისი, 2015-2016 წლებში კი ნავთობზე ფასების დაცემის გამო შემცირდა მომპოვებელი ქვეყნების - რუსეთის, ყაზახეთის და აზერბაიჯანის - ეკონომიკები. საბოლოოდ სინქრონული ვარდნა 2020 წელს, პანდემიის გამო მოხდა.
პოსტსაბჭოთა რესპუბლიკებს შორის ცალკე ბალტიის ქვეყნები დგანან, რომელთა მშპ-მ ზრდა ჯერ კიდევ 1995 წელს დაიწყო, ესტონეთი კი 1996 წელს ამ კუთხით რეგიონში პირველ ადგილზე გავიდა. დღეს ლატვია, ლიეტუვა და ესტონეთი ყოფილ სსრკ-ს ქვეყნებს შორის ეკონომიკური განვითარების კუთხით ლიდერები არიან.
2004 წელს ბალტიის სამივე ქვეყანა ევროკავშირში შევიდა, თუმცა, ცხოვრების მაღალი დონის მიღწევას თან ქვეყნების მოსახლეობის მკვეთრი შემცირება ახლდა - ლატვიის, ლიეტუვის და ესტონეთის ჯამური მოსახლეობა 25%-ით, 7,9-დან 6 მლნ-მდე შემცირდა - როგორც ბუნებრივი კლების, ასევე რუსულენოვანი მოსახლეობის ემიგრაციის ხარჯზე.
იზოლირებულად, ოღონდ სხვა მიზეზების გამო თურქმენეთის გამოიყურება. ნავთობით და გაზით მდიდარი ქვეყანა სსრკ-ს ყოფილ რესპუბლიკებს შორის მე-7 ადგილზეა, და უსწრებს უკრაინას, საქართველოს და სომხეთს.
თუმცა, თურქმენული სტატისტიკის სანდოობა მინიმალურზე ნაკლებია, ამიტომაც რეალური სიტუაციის დადგენა თითქმის შეუძლებელია, თუმცა, ფაქტია, რომ ოპტიმისტურ ციფრებს და მკაცრს სინამდვილეს შორის საკმაოდ დიდი მანძილია.
ბოლო წლები უკრაინისთვის მძიმე აღმოჩნდა და ამის მიზეზებია კონფლიქტი რუსეთთან, და დონბასის ინდუსტრიული რეგიონების დაკარგვა. ამავე დროს, ვითარება გაუარესდა იმის გამო, რომ დემოკრატიის პირობებშიც კი კიევმა სახელმწიფო ინსტიტუტების ხარისხის გაუმჯობესება ვერანაირად ვერ მოახერხა.
ეკონომიკური ტრენდები ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებს შორის რამდენიმე ფაქტორით განისაზღვრება.
მართვის სტილის სხვაობა - ზოგიერთ ქვეყანაში, მაგალითად, საქართველოში მართვის ხარისხი მკვეთრად გაუმჯობესდა, ზოგში კი, მაგალითად, აზერბაიჯანში, გაუარესდა.
დემოგრაფია - ცენტრალური აზიის ქვეყნების მოსახლეობა იზრდება, სხვა რეგიონების კი - რუსეთი, უკრაინა, საქართველო, სომხეთი, და ა.შ. - პირიქით, მცირდება.
საგარეო ფაქტორი - ყველა საბჭოთა რესპუბლიკას მემკვიდრეობით საკმაოდ რთული ამოცანა ერგო - რუსეთთან და დანარჩენ მსოფლიოსთან ურთიერთობების დაბალანსება.
ბუნებრივი რესურსები - ეს ფაქტორი გადამწყვეტი აღმოჩნდა მომპოვებელი ქვეყნებისთვის ცხოვრების დონის გაუმჯობესების კუთხით, თუმცა, სახელმწიფო ინსტიტუტების შექმნის გარეშე, ეს ბუნების მიერ ნაჩუქარი უპირატესობა სუსტდება - ამის მაგალითია აზერბაიჯანი, სადაც 2000-ან წლებში სანავთობო ბუმი იყო, დღეს კი ეკონომიკა სტაგნაციამ მოიცვა.
1990-ან წლებთან შედარებით, ყოფილმა სსრკს-ს რესპუბლიკებმა ნედლეულის ექსპორტზე დამოკიდებულება ვერ შეამცირეს - რუსეთი, აზერბაიჯანი და ყაზახეთი უცხოურ ბაზრებზე ძირითადად ნავთობს და გაზს ყიდიან, რუსეთი, ყაზახეთი და უკრაინა ხორბლის მსხვილი ექსპორტიორები არიან.
ლიეტუვას და ბელარუსს განსაკუთრებული მდგომარეობა აქვთ - ლიეტუვა არის რუსული ნავთობპროდუქტების ევროპაში ექსპორტის მსხვილი ტრანზიტორი, ხოლო ბელარუსი ევროკავშირში რუსული ნავთობიდან წარმოებულ საწვავს ყიდის.
rbc.ru
სსრკ
