გასულ კვირას თურქული ლირა გაუფასურებას განაგრძობდა - დოლართან მიმართებაში ის წლის დასაწყისიდან უკვე თითქმის 100%-ით დაეცა.

თურქულ ეროვნულ ვალუტის დრამატული ვარდნის ძირითადი მიზეზია ქვეყნის პრეზიდენტის რეჯეფ ტაიპ ერდოღანის პოზიცია, რომელიც ინფლაციის 20%-მდე გაზრდის მიუხედავად,  რეფინანსირების განაკვეთის შემცირებას კვლავ მოითხოვს.

ასეთი მიდგომის შენარჩუნების შემთხვევაში ინფლაციის დაჩქარება და ლირის შემდგომი დასუსტება გარდაუვალია.

ლირის კურსი თურქეთის ეკონომიკის მთავარ პრობლემად ჯერ კიდევ რამდენიმე წლის წინ იქცა, თუმცა, მიმდინარე წელს მდგომარეობა მკვეთრად გაუარესდა  - მხოლოდ ნოემბრის დასაწყისიდან ვალუტა 30%-ით, 13,7 ლირამდე დაეცა, წლის დასაწყისში კი 1 დოლარი 7,4 ლირა ღირდა.

ვარდნა გამძაფრდა 23 ნოემბრებს, როდესაც ლირამ ღირებულების 16% რამდენიმე საათში დაკარგა. ამის მიზეზი  ცენტრალური ბანკის მიერ რეფინანსირების განაკვეთის 16%-დან 15%-მდე შემცირება გახდა.

ამის შემდეგ თურქეთის ცენტრალურმა ბანკმა ორჯერ ჩაატარა სავალუტო ინტერვენციები, თუმცა, ბაზარს ამან ვერ უშველა და ამგვარი მცდელობები შეწყდა  - რეგულატორის შესაძლებლობები შეზღუდულია, ხოლო სავალუტო რეზერვები საერთაშორისო სტანდარტებით საკმაოდ დაბალია.

ეს მაშინ ხდება, როდესაც დიდი და სწრაფად განვითარებადი ქვეყნების ცენტრალური ბანკები პირიქით, მონეტარულ პოლიტიკას ამკაცრებენ და რეფინანსირების განაკვეთს ზრდიან - პირველ რიგში ინფლაციის გამო, რომელიც ბოლო თვეებში გლობალური ეკონომიკის ერთ-ერთი მთავარი თავის ტკივილი გახდა.

თურქეთში კი, ლირის დევალვაციის და პარალელურად საპროცენტო განაკვეთების შემცირების ფონზე, ნოემბერში ინფლაცია 21.3%-მდე გაიზარდა, ხოლო რეფინანსირების განაკვეთი მარტიდან მოყოლებული 19%-დან 15%-მდე შემცირდა.

თურქეთის ცენტრალური ბანკის პოზიციას ფაქტობრივად აყალიბებს ქვეყნის პრეზიდენტი ერდოღანი, იმის მიუხედავად, რომ ფორმალურად რეგულატორი დამოუკიდებელი ორგანოა.

მისი აზრით, ფასების ზრდა და ინფლაცია საერთაშორისო ბაზარზე ნედლეულის გაძვირებამ გამოიწვია.

„მთავრობა ყოველთვის მწარმოებლების და დამსაქმებლების მხარეზეა. ჩვენ ვუჭერთ მხარს დაბალი საპროცენტო განაკვეთების იდეას, რომელიც ეკონომიკას ზრდის სტიმულს მისცემს“,  - განაცხადა პრეზიდენტმა.

ეს პოზიცია უკვე იწვევს პროტესტებს - ძირითადი ოპოზიციური პარტიების ლიდერებმა ერდოღანი არაკომპეტენტურობაში დაადანაშაულეს და ლირის რეკორდული ვარდნის ფონზე ვადამდელი არჩევნების ჩატარება მოითხოვეს.

პრეზიდენტმა ეს მოთხოვნა უარყო და განაცხადა, რომ საპრეზიდენტო და საპარლამენტო არჩევნები თურქეთში დაგეგმილ დროს, 2023 წლის ივნისში ჩატარდება. ის ასევე შეჰპირდა მოსახლეობას, რომ ფასების სტაბილურობის აღდგენა 2022 წლის პირველ ნახევარში დაიწყება და ის „ფასების დაუსაბუთებელ ზრდასთან ბრძოლას“ გააგრძელებს.

ცენტრალური ბანკის ამ პოლიტიკის გაგრძელების შემთხვევაში, შესაძლებელი გახდება მთავრობის და რეგულატორის მიერ კაპიტალის გადაადგილებაზე შეზღუდვების შემოღება,

მთავრობის ერთად-ერთი წევრი, რომელიც პრეზიდენტის და რეგულატორის ფინანსურ პოლიტიკას ეწინააღმდეგებოდა - ფინანსთა მინისტრი ლუტფი ელვანი - გასულ კვირას გადადგა.

დეკემბერში მოსალოდნელია რეფინანსირების განაკვეთის პროცენტის მორიგი შემცირება და სანამ ქვეყნის საბანკო სისტემა სტაბილურია, ხელისუფლება ამ მიდგომაზე უარს არ იტყვის, ეს კი უახლოეს თვეებში ინფლაციას 25-30%-მდე დააჩქარებს.