ადამიანთა ტანჯვისა და ნგრევის გაღვივებასთან ერთად, რუსეთის შეჭრა უკრაინაში ანადგურებს ქვეყნის ეკონომიკას, რომელიც, სავარაუდოდ, წელს 45%-ზე მეტით შემცირდება. ე.წ. „მსოფლიოს პურის კალათა“ - უკრაინა, მსოფლიოს უამრავ ქვეყანაში სოფლის მეურნეობის პროდუქტების წამყვანი ექსპორტიორია, რომ აღარაფერი ვთქვათ მესაქონლეობაზე.
წარმოგიდგენთ უკრაინის ყველაზე მნიშვნელოვან საექსპორტო დარგებს, რითიც ძალიან ბევრი ქვეყანა მარაგდებოდა.
სიმინდი
უკრაინა ცნობილია შავი „ჩერნოზემის“ ნიადაგით. იმის გამო, რომ ის შეიცავს მნიშვნელოვან ორგანულ კომპონენტს, უკრაინის ნიადაგი ერთ-ერთი ყველაზე ნაყოფიერია პლანეტაზე, რის გამოც სოფლის მეურნეობა ძალიან ღირებულია ქვეყნის ეკონომიკისთვის. ფაქტობრივად, უკრაინის სოფლის მეურნეობის ექსპორტმა 2021 წელს შეადგინა 27 მილიარდი დოლარი.
მარცვლეული, როგორიცაა სიმინდი ქვეყნისთვის მნიშვნელოვანი საქონელია. უკრაინა სიდიდით სიმინდის მეოთხე ექსპორტიორია მსოფლიოში. მხოლოდ 2021 წელს 5,8 მილიარდი დოლარის ღირებულების საქონლის ექსპორტი განხორციელდა, რაც გლობალური ექსპორტის 13%-ს შეადგენს.
ომით გამოწვეულმა შეფერხებამ გამოიწვია ფასების ზრდა და იმის გამო, რომ სიმინდი ძირითადად ცხოველების საკვებად გამოიყენება, შედეგად ხორცის ღირებულება გაიზარდა.
მზესუმზირის ზეთი
ქვეყნის აღმოსავლეთში ფართოდ გაშენებული უკრაინის ეროვნული ყვავილი - მზესუმზირა, რუსეთის შემოჭრის წინააღმდეგ ბრძოლის სიმბოლოდ იქცა. მოკრძალებულ მზესუმზირას ასევე აქვს ძლიერი ეკონომიკური შედეგები.
გლობალურად, უკრაინა მზესუმზირის ზეთის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მწარმოებელია და 2021 წელს 5,7 მილიარდი დოლარის ღირებულების ზეთი აწარმოა.
კონფლიქტმა უკრაინის მზესუმზირის ინდუსტრია გაანადგურა. ახლა რამდენიმე ქვეყანა მზესუმზირის ზეთის დეფიციტს განიცდის, რომელიც აქამდე მაიონეზსა და მარგარინის პროდუქტებში, კარტოფილის ჩიფსებშიც გამოიყენებოდა. ამან გავლენა მოახდინა სხვა ზეთების ფასებზე, როგორიცაა პალმის და ზეითუნის.
მზესუმზირის თესლი
უკრაინა ასევე მზესუმზირის თესლის მთავარი ექსპორტიორია და მე-11 ადგილს იკავებს მსოფლიოში. გარდა იმისა, რომ ეს თესლები იმპორტირებულია საკვები ზეთის წარმოებაში გამოსაყენებლად, ასევე გამოიყენება პირუტყვის გამოსაკვებად.
კიდევ ერთი საკითხი, რომელიც გავლენას ახდენს მზესუმზირის პროდუქტების მსოფლიო მიწოდებაზე და ფასებზე, არის ის ფაქტი, რომ რუსეთი ასევე არის მთავარი ექსპორტიორი. ქვეყანა რეალურად არის მზესუმზირის ზეთის სიდიდით მეორე ექსპორტიორი და თესლის სიდიდით მესამე ექსპორტიორი.
რუსეთის მთავრობამ აკრძალა თესლის ექსპორტი და დააწესა მკაცრი კვოტები. სიმინდის მსგავსად, მზესუმზირის თესლის ფასების ზრდამ გამოიწვია ცხოველთა საკვების და ხორცის ღირებულების გაზრდა.
ხორბალი
უკრაინა არის მსოფლიოში მერვე უმსხვილესი მწარმოებელი და მეექვსე უდიდესი ხორბლის ექსპორტიორი, რაც მთლიანი გლობალური ექსპორტის 8.5%-ს წარმოადგენს. მარცვლეულის ექსპორტი 2021 წელს თითქმის 5,1 მილიარდ აშშ დოლარს შეადგენდა.
რაფსი
რაფსი გამოიყენება ცხოველთა საკვების, საკვები ზეთის, კანოლას ზეთის, ბიოსაწვავისა და საპოხი მასალებისთვის. გასულ წელს ქვეყანამ 1,7 მილიარდი დოლარის ღირებულების ექსპორტი მოახდინა.
რუსეთის ომმა შეაჩერა საქონლის ექსპორტი, რამაც ძლიერი გავლენა მოახდინა მსოფლიო ფასებზე.
ქერი
ქერი კიდევ ერთი ძირითადი სასოფლო-სამეურნეო ექსპორტია უკრაინისთვის, რომელმაც ქვეყანას 2021 წელს 1,3 მილიარდი დოლარი მოუტანა.
მთლიანობაში, სიმინდი, მზესუმზირის პროდუქტები, ხორბალი, რაფსი და ქერი უკრაინის სოფლის მეურნეობის ექსპორტის 77%-ს შეადგენს. ქვეყანა ასევე აწარმოებს სხვა მარცვლეულს, მათ შორის ჭვავის, ფეტვისა და ბრინჯის ჩათვლით, მაგრამ ეს არ არის ექსპორტირებული დიდი რაოდენობით.
ქერის გლობალურმა ფასებმა მიაღწია რეკორდულ მაჩვენებელს. რუსეთის შემოჭრის შედეგად გამოწვეული მსოფლიო მიწოდების საკითხთან ერთად, ქვეყანაში დეფიციტის თავიდან ასაცილებლად, უკრაინის მთავრობამ დააწესა ექსპორტის აკრძალვები.
ხორცი
უკრაინა და რუსეთი ხორცის წამყვანი ექსპორტიორები არიან. ორივე ქვეყანა დიდი რაოდენობით ფრინველის, ღორის და საქონლის ხორცის ექსპორტს ახორციელებს, მოულოდნელმა დეფიციტმა კი ფასის ზრდა გამოიწვია.
უკრაინული ხორცისა და სუბპროდუქტების ექსპორტმა 2021 წელს 827,8 მილიონი დოლარი შეადგინა. რუსეთის ექსპორტმა კი, თავის მხრივ, მილიარდ დოლარზე ოდნავ მეტი შეადგინა. მიუხედავად იმისა, რომ სხვა ქვეყნები, მათ შორის ბრაზილია, პასუხისმგებლობას ინაწილებენ, ფასები სავარაუდოდ, მაღალი დარჩება.
ქათმის კვერცხი
უკრაინა არის ევროპის წამყვანი ქათმის კვერცხის მწარმოებელი. ქვეყანამ მთლიანობაში 2021 წელს აწარმოა სამი მილიარდი კვერცხი.
მიუხედავად იმისა, რომ ბრაზილია ცდილობს შეამსუბუქოს ხორცის გლობალური დეფიციტი, ინდოეთი იმედოვნებს, რომ კვერცხის ექსპორტთან დაკავშირებით უკრაინის ადგილს დაიკავებს.
ომით გამოწვეული მარცვლეულის მზარდი ხარჯები და ნავთობისა და ბუნებრივი აირის მზარდი ხარჯები, რომლებიც გამოიყენება ქათმის ფართების გასათბობად, კიდევ უფრო დიდ გავლენას ახდენს კვერცხის ფასებზე. პრობლემას დაემატა მიწოდების ჯაჭვის პრობლემები, რომელიც COVID-19-ით იყო გამოწვეული.
შაქარი
უკრაინა მსოფლიოში მე-14 უმსხვილესი შაქრის მწარმოებელია. 2022 წელს ქვეყანა 2,2 მილიონი ტონა საქონლის წარმოებას მოელოდა. ომის გამო ეს მაჩვენებელი საგრძნობლად შემცირდება, რადგან ფერმერებს უჭირთ შაქრის მოყვანა.
გაეროს სურსათის ფასების ინდექსის მიხედვით, შაქრის ფასი მსოფლიოში, მხოლოდ მარტში 7%-ით გაიზარდა. გაერომ ასევე იწინასწარმეტყველა, რომ სურსათის ფასები მთელს მსოფლიოში ამ წელს შეიძლება გაიზარდოს 20%-ით.
რკინის საბადო
მძიმე საქონლის თვალსაზრისით, უკრაინა ამაყობს მსოფლიოში მეხუთე უმსხვილესი ნედლი რკინის მადნის მარაგით და მეხუთე უმსხვილესი ექსპორტიორია. გასულ წელს ეს ექსპორტი 6,9 მილიარდი დოლარი იყო.
ფასები ამჟამად 10%-ით მაღალია, ვიდრე ომამდე იყო. ქვეყნის პორტები შეზღუდულია. წამყვანმა უკრაინელმა მაღაროელმა Ferrexpo-მ მოახერხა ექსპორტის გაგრძელება, თუმცა უფრო დაბალი მოცულობით.
ფოლადი
უკრაინა მსოფლიოში მე-14 უმსხვილესი ფოლადის მწარმოებელია. შენადნობის ფასის ტრაექტორია, თითქმის იდენტურად გაიზარდა როგორც რკინის ფასი. ფოლადის ამჟამინდელი ფასი დაახლოებით 10%-ით მეტია, ვიდრე 24 თებერვალს იყო.
ქვანახშირი
უკრაინა 2014 წლამდე ევროპაში მესამე უმსხვილესი ქვანახშირის მწარმოებელი იყო. კონფლიქტმა აღმოსავლეთ დონბასის რეგიონში, რომელიც ქვეყნის რეზერვების აბსოლუტურ უმრავლესობას ფლობს, წარმოების მკვეთრი ვარდნა გამოიწვია.
მას შემდეგ, მაღაროების უმეტესობა მიატოვეს, ბევრი მათგანი გამოუსადეგარია წყალდიდობის გამო.
2013 წელს უკრაინაში ნახშირის მთლიანი წარმოება იყო 82,7 მილიონი ტონა. 2021 წლისთვის ეს მაჩვენებელი 28,6 მილიონ ტონამდე დაეცა.
ქვეყნის სახელმწიფო საბაჟო სამსახურის მიერ მოწოდებული მონაცემების მიხედვით, ექსპორტმა წლის პირველი 11 თვის განმავლობაში შეადგინა მხოლოდ 800,000 აშშ დოლარი.
ნეონი
უკრაინა მსოფლიოს ნეონის დაახლოებით ნახევარს აწვდის. Reuters-ის ცნობით, ომმა გამოიწვია კეთილშობილი გაზის წარმოების შეჩერება, უკრაინის ორმა წამყვანმა მწარმოებელმა, Інгаз-მა და Cryoin -მა შეწყვიტეს მიწოდება. “Інгаз“ დაფუძნებულია მარიუპოლში, ხოლო “Cryoin“ ოდესის გარეთ.
ამას შესაძლოა, შემაშფოთებელი შედეგები ჰქონდეს, რადგან ნეონი აუცილებელია სილიკონის ნახევარგამტარების დასამზადებლად. წარმოების შემცირება, სავარაუდოდ, გაახანგრძლივებს ჩიპების დეფიციტს, რაც გამოიწვევს მაღალ ფასებს და მიწოდების შეფერხებას.
ურანი
უკრაინა ფლობს მსოფლიოში მეექვსე უმსხვილეს ურანის მარაგს, რომელიც გამოიყენება ატომური ენერგიის წარმოებისთვის და არის მეცხრე უდიდესი მწარმოებელი გლობალურად.
უკრაინიდან ურანის ნაკლებობის გამო მიწოდების შეშფოთების გარდა, ფასები იზრდება, რადგან ბევრმა დასავლურმა ქვეყანამ აკრძალა ბირთვული საწვავის იმპორტი რუსეთიდან.
ტიტანის
უკრაინა ტიტანის მეხუთე უმსხვილესი მწარმოებელია მსოფლიოში. ლითონი გამოიყენება ყველაფრის დასამზადებლად, თვითმფრინავებიდან, მანქანებიდან, გემებით დაწყებული, პროთეზირების, სპორტულ საქონლისა და საღებავებით დასრულებული.
იმის გამო, რომ მწარმოებელი კომპანიები კონფლიქტის გამო ლითონის ალტერნატიულ წყაროებს ეძებენ, მომდევნო ორი წლის განმავლობაში ტიტანის ფასები სავარაუდოდ 60%-ით გაიზრდება. საბედნიეროდ, ტიტანის სერიოზული დეფიციტი ნაკლებად სავარაუდოა. თუმცა, მოსალოდნელი ინფლაცია გავლენას მოახდენს თვითმფრინავების, მანქანების და სხვა აუცილებელი პროდუქტების დამზადების ღირებულებაზე.
წყარო: Lovemoney.com, bpn.ge
უკრაინა
