ყაზახი ექსპერტების მიერ ნავთობის ექსპორტის ალტერნატიული გზების განხილვა გრძელდება. ისინი ითვალისწინებენ თავიანთ შესაძლებლობებს კასპიის მილსადენის კონსორციუმიდან შემოსული ნაკადების გადანაწილების მიზნით. აღნიშნულის შესახებ ინფორმაციას 24.kz ავრცელებს. წყაროს ცნობით, ეს არ არის ერთდღიანი სამუშაო, ამას დრო და გარკვეული ინვესტიცია სჭირდება. ყაზახეთი ფიქრობს, რომ რამდენიმე მარშრუტს პოტენციალი აქვს.
სამომავლოდ, ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის ნავთობსადენის გამოყენებით, ყაზახეთს შეუძლია სულ მცირე 20 მილიონი ტონა შავი ოქროს გადაზიდვა.
„ამჟამად, ამ მარშრუტის პოტენციალი მხოლოდ ნახევრად არის გამოყენებული“, ამბობს ფონდის Energy Monitor-ის დირექტორი ნურლან ჟუმაგულოვი.
აღნიშნულ მარშრუტზე ექსპორტის მოცულობის გასაზრდელად საჭიროა აზერბაიჯანთან მოლაპარაკება ტრანზიტზე და გრძელვადიანი კონტრაქტების გაფორმება. ყოველივე ამის შემდეგ, ყველა ხარჯი უნდა გადაიხედოს. გასათვალისწინებელია ტრანსპორტირებული ნავთობის ხარისხიც.
„ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანიდან ნავთობის გადამისამართების მიზნით, პირველ რიგში, საჭიროა ნავთობსადენის მშენებლობა ატირაუდან აქტაუმდე. იმის გამო, რომ დღეს ნავთობი რკინიგზის ტანკერებით მიეწოდება აქტაუს პორტს. ყველაზე ოპტიმალური მარშრუტი იყო ატირაუ - ესკინე. ადრე ქაშაგანის აქციონერებს ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის პოტენციალის გამოყენება სურდათ. ათირაუ-ესკინის ნავთობსადენის მშენებლობა იგეგმებოდა. შემდეგ ტანკერები აწვდიან ნავთობს ბაქოს. ახლა მთავრობას სურს ამ მარშრუტის დაბრუნება“, - აცხადებს Energy Monitor-ის დირექტორი ნურლან ჟუმაგულოვი.
ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის ნავთობსადენის სიგრძე თითქმის 2000 კილომეტრია. ის სამი ქვეყნის - აზერბაიჯანის, საქართველოსა და თურქეთის ტერიტორიაზე გადის. ეს მარშრუტი პირველია დსთ-ში, რომელიც დაიდო რუსეთის გვერდის ავლით და შეერთებული შტატებისა და დიდი ბრიტანეთის უშუალო მონაწილეობით. მისი გამტარუნარიანობა წელიწადში დაახლოებით 50 მილიონი ტონა ნავთობია.
აღსანიშნავია, რომ ყაზახეთმა გასულ წელს 67 მილიონი ტონა ნავთობის ექსპორტი განახორციელა. იმავდროულად, წარმოების დონემ დაახლოებით 86 მილიონი ტონა შეადგინა. ქვეყანა იცავს OPEC+-ის შეთანხმებით ნაკისრ ვალდებულებებს.
პანდემიის დაწყებისთანავე ალიანსის ქვეყნებმა გადაწყვიტეს წარმოების დონის შემცირება. თუმცა, 2025 წლისთვის იგეგმება მოცულობების 100 მილიონ ტონამდე გაზრდა. ამ ფონზე კი ქვეყანა ნავთობის ტრანსპორტირებისთვის უსაფრთხო ალტერნატიული გზების ძიებაშია.
შეგახსენებთ, რომ 1768 კმ. სიგრძის ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის (BTC) მილსადენი ახალი ათასწლეულის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი საინჟინრო მიღწევაა.
მისი სიგრძე 443 კილომეტრია აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე, 249 კილომეტრი საქართველოს ტერიტორიაზე და 1076 კილომეტრი თურქეთში ჯეიჰანის საზღვაო ტერმინალამდე.
მილსადენი მთელ სიგრძეზე მიწაშია ჩამარხული. უმაღლეს წერტილში, სადაც იგი კავკასიის მთებს კვეთს მილსადენი ზღვის დონიდან 2800 მეტრის სიმაღლეს აღწევს. მას დღეში ერთი მილიონი ბარელი ნავთობის გატარება შეუძლია და აზერი-შირაგი-გუნაშლის საბადოს სრული განვითარების საექსპორტო მოთხოვნებს პასუხობს.
BTC არის ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი მილსადენი მსოფლიოში. მისი მშენებლობა საქართველოში 2005 წელს დასრულდა.
BTC მილსადენი სრულ ექსპლუატაციაში 2006 წელს იქნა გაშვებული. მილსადენში გატარებული ნავთობის ნაკადი სტაბილურად იზრდებოდა და გასულ წელს იგი დღეში დაახლოებით 800 000 ბარელ ნავთობს აწვდიდა მსოფლიო ბაზრებს. აღდგენითი და ლანშაფტური სამუშაოები მილსადენის მარშრუტის გასწვრივ მაღალი სტანდარტების შესაბამისად შესრულდა.
2006 წელს ასევე დაიწყო დამატებითი ობიექტების მშენებლობა კოდიანას მთიან მონკვეთზე მილსადენის ეკოლოგიური და ტექნიკური უსაფრთხოებისათვის. უსაფრთხოების ბაზის მშენებლობის დასრულების შემდეგ, იგი მუდმივი ობიექტის ფუნქციას ასრულებს, სადაც საცხოვრებელი ოთახები, ოფისები, ტექნილური უზრუნველყოფის ობიექტები, ენერგოწარმოების, კანალიზაციისა და სასმელი წყლის სისტემები მოეწყო და ექსპლუატაციიათვის საქართველოს სამთავრობო სტრუქტურას - სტრატეგიული მილსადენების დაცვის დეპარტამენტს გადაეცა (SPPD).
დასრულდა აგრეთვე ნავთობის ავარიული ჩამოსაცლელის (EDDF) მშენებლობა. ეს ობიექტი 8 500 კუბური მეტრის მოცულობის რეზერვუარია, რომელიც მოთავსდა კიდევ ერთ ბეტონის მიწისქვეშა რეზერვუარში, სადაც ავარიის შემთხვევაში, კოდიანას მონაკვეთის ნებისმიერი ადგილიდან BTC მილსადენიდან დაღვრილი ნავთობი ჩაიცლება და შეინახება.
2006 წელს შეიქმნა მეორადი შემაკავებელი ობიექტების სისტემის პროექტები მილსადენის დაზიანების ნაკლებად სავარაუდო შემთხვევაში ნავთობის უსაფრთხოდ შესაკავებლად.
თითოეული მეორადი შემაკავებელი ობიექტი მდინარის კალაპოტის ირგვლივ აშენებული დამბითა და შლუზებით აღჭურვილი სალექარი საგუბრებისაგან შედგება. ავარიის შემთხვევაში შლუზები დაიკეტება და შეაჩერებს ნავთობს იქამდე, სანამ ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ჯგუფი ნავთობის უსაფრთხოდ ლოკალიზაციას არ მოახდენს.
BTC მილსადენის დამხმარე საშუალებები მოიცავს რვა ნავთობსაქაჩ სადგურს (ორი აზერბაიჯანში, ორი საქართველოში, ოთხი თურქეთში); თურქეთის ხმელთაშუა ზღვის ნაპირზე მდებარე ჯეიჰანის საზღვაო ტერმინალს; ორ შუალედურ დგუშის გამტარ სადგურს; ერთ წნევის მარეგულირებელ სადგურს და 101 მცირე ჩამკეტი სარქველის სადგურს.
მილსადენის მშენებლობა განახორციელა პროექტის გაერთიანებულმა ჯგუფმა, რომლის ხელმძღვანელობით ნავთობსადენის პარალელურად სამხრეთ კავკასიური მილსადენიც აშენდა. მილსადენების სამშენებლო საქმიანობის ყველაზე ინტენსიურ ეტაპზე პროექტებში დაახლოებით 22 000 ადამიანი დასაქმდა, აქედან 6 000 საქართველოში. თურქეთში BTC მილსადენი BTC Co.-სახელით და ერთჯერადი ანაზრაურების ხელშეკრულების საფუძველზე კომპანია BOTAS-მა ააშენა.
BTC-ის მშენებლობაზე გაწეული ხარჯების 70%-ს მესამე მხარეები აფინანსებენ. BTC-თან დაკავშირებულ სესხებს, საექსპორტო კრედიტებს და რისკის დაზღვევას უზრუნველყოფს ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკი (EBRD) და მსოფლიო ბანკის კერძო ქვეგანაყოფი საერთაშორისო საფინანსო კორპორაცია (IFC), შვიდი ქვეყნის საექსპორტო საკრედიტო ორგანიზაციები და 15 კომერციული ბანკის სინდიკატი.
დაფინანსების ხელშეკრულებები საბოლოო სახით 2004 წლის თებერვალში პროექტის ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების ორწლიანი კვლევისა და მონიტორინგის და საჯარო კონსულტაციების საფუძველზე ჩამოყალიბდა. კრედიტორების მონაწილეობა აუმჯობესებს პროექტის გამჭირვალობას, საშუალებას აძლევს მათ ჩაერიონ პროექტების განხორციელების პროცესში და დახმარება გაგვიწიონ პროექტების განხორციელების პოტენციალის განვითარების საქმეში.
ჩაკეტილი კასპიის ზღვისა და ხმელთაშუა ზღვის დამაკავშირებელი პირველი BTC პროექტის მშენებლობა ეკონომიურად დადებითად იმოქმედებს რეგიონზე და გვერდს აუვლის თურქეთის სრუტეებში არსებულ ტრანსპორტის ინტენსიურ მოძრაობას.
ყაზახეთი
