ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში ურანმა საქართველოს ტერიტორიაზე 8-ჯერ გაიარა. ამის შესახებ დეპუტატის კითხვის პასუხად, ფინანსთა მინისტრის ხელმოწერით შედგენილ დოკუმენტშია აღნიშნული.
„შემოსავლების სამსახურის მონაცემთა ელექტრონული ბაზების მიხედვით, 2018 წლიდან დღემდე, დაფიქსირდა ტრანზიტისთვის განკუთვნილი ბუნებრივი ურანის კონცენტრატის საქართველოს ტერიტორიაზე შემოტანის 8 ფაქტი“, - აღნიშნულია ლაშა ხუციშვილის მიერ ენმ-ს წევრის, პარლამენტარ ლევან ბეჟაშვილისთვის მიწერილ პასუხში.
რაც შეეხება უსაფრთხოების კონტროლის მექანიზმებს, ფინანსთა სამინისტროს ცნობით, რადიოაქტიურ მასალებთან და მაიონებელი გამოსხივების სხვა წყაროებთან დაკავშირებული საქმიანობის განხორციელების უსაფრთხოების პრინციპებს და დაცულობის კონტროლის ღონისძიებებს ადგენს საქართველოს კანონი „ბირთვული და რადიაციული უსაფრთხოების შესახებ“;
„სახმელეთო და საჰაერო სატრანსპორტო საშუალებების გამოყენებით რადიოაქტიური მასალის საქართველოს ტერიტორიაზე ტრანსპორტირებისას ბირთვული და რადიაციული უსაფრთხოების მოთხოვნები დადგენილია „ტექნიკური რეგლამენტის – ბირთვული და რადიოაქტიური ნივთიერებების ტრანსპორტირების წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2018 წლის 7 თებერვლის №72 დადგენილებით დამტკიცებული ტექნიკური რეგლამენტით.
ტრანსპორტირებისას ბირთვული მასალების დაცულობასთან დაკავშირებული საკითხები რეგულირდება „ბირთვული და რადიაციული ობიექტების, რადიოაქტიური წყაროების, რადიოაქტიური ნარჩენების და მაიონებელი გამოსხივების სხვა წყაროების ფიზიკური უსაფრთხოების (დაცულობის) შესახებ“ საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის მინისტრის 2017 წლის 26 ივლისის №26 ბრძანებით. საქართველოში ბირთვული და რადიაციული უსაფრთხოების სახელმწიფო მარეგულირებელი ორგანოა საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს საჯარო სამართლის იურიდიული პირი – ბირთვული და რადიაციული უსაფრთხოების სააგენტო (მარეგულირებელი ორგანო), რომელიც გასცემს ნებართვას საქართველოს ტერიტორიაზე რადიოაქტიური მასალების ტრანზიტზე. მარეგულირებელი ორგანოს მიერ რადიოაქტიური მასალების ტრანზიტზე ნებართვის გაცემა ითვალისწინებს ზემოაღნიშნული ნორმატიული აქტებით დადგენილი მოთხოვნების, მათ შორის, გადაზიდვისას უსაფრთხოების და ფიზიკური დაცვის უზრუნველყოფას, „ბირთვული და რადიაციული უსაფრთხოების შესახებ“ საქართველოს კანონის 41-ე მუხლის თანახმად.
ამასთან, რადიოაქტიური მასალები განეკუთვნება „სამხედრო და ორმაგი დანიშნულების პროდუქციის ნუსხების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2014 წლის 13 ივნისის №394 დადგენილებით დამტკიცებული „ორმაგი დანიშნულების პროდუქციის ნუსხით“ განსაზღვრულ პროდუქციას და აღნიშნული საქონლის საქართველოს საბაჟო ტერიტორიაზე ტრანზიტს, აგრეთვე, ესაჭიროება ორმაგი დანიშნულების პროდუქციის ნებართვა, რომელსაც გასცემს შემოსავლების სამსახური, საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს სამხედრო-ტექნიკურ საკითხთა მუდმივმოქმედი კომისიის რეკომენდაციის საფუძველზე, „სამხედრო და ორმაგი დანიშნულების პროდუქციის კონტროლის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-10 მუხლის შესაბამისად.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, წერილში მითითებული ურანის კონცენტრატის (კერძოდ, ურანის პეროქსიდის UO4·2H2O) საქართველოს საბაჟო ტერიტორიაზე ტრანზიტზე გაცემულ იქნა „რადიოაქტიური მასალების, ნედლეულის, რომლებიდანაც შესაძლებელია ბირთვული მასალის მიღება ან წარმოება, დანადგარების, რომლებიც შეიცავს რადიოაქტიურ ნივთიერებებს, ბირთვული ტექნოლოგიების ან ნოუ-ჰაუს იმპორტის, ექსპორტის, აგრეთვე რადიოაქტიური წყაროების ექსპორტის, იმპორტის და ტრანზიტის“ ნებართვა, საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს სამხედრო-ტექნიკურ საკითხთა მუდმივმოქმედი კომისიის რეკომენდაცია და ორმაგი დანიშნულების პროდუქციის ტრანზიტის ნებართვა“, აღნიშნულია დეპუტატისთვის გაგზავნილ პასუხში, რომელსაც მინისტრი ლაშა ხუციშვილი აწერს ხელს.
როგორც 29 ოქტომბერს შემოსავლების სამსახურის მიერ გავრცელებული ინფორმაციიდან ირკვევა, სექტემბერში საქართველო 787-მა ტონა ყაზახურმა ურანმა გადაკვეთა, რომელიც კანადაში ექსპორტისთვის არის განკუთვნილი.
6 სექტემბერს, საბაჟო-გამშვებ პუნქტზე გარდაბანი“, კერძოდ, სარკინიგზო სადგურზე, აზერბაიჯანის რესპუბლიკის მხრიდან, შემოვიდა ბუნებრივი ურანის კონცენტრატით დატვირთული სარკინიგზო ვაგონები (საერთო წონით 787 ტონა), რომელიც გადაადგილდებოდა ტრანზიტულად ყაზახეთის რესპუბლიკიდან კანადის მიმართულებით (უწყება თავს იკავებს კომპანიების სახელწოდებების დასახელებისგან და საგადასახადო საიდუმლოების შემცველი ინფორმაციის გავრცელებისგან).
ზემოაღნიშნული ტვირთი კანონმდებლობის შესაბამისად, მოექცა ტრანზიტის პროცედურაში და შემდგომი ტრანსპორტირების მიზნით, განთავსდა ერთ-ერთ საბაჟო საწყობში.
აქვე, განვმარტავთ, რომ საქართველოს საბაჟო ტერიტორიაზე შემოტანილი და ტრანზიტისთვის განკუთვნილი აღნიშნული საქონლის გადაადგილება, ბოლო წლების განმავლობაში რამდენჯერმე განხორციელდა,“- აღნიშნულია უწყების მიერ 29 ოქტომბერს გავრცელებულ ინფორმაციაში.
თავად ყაზახეთის სახელმწიფო კორპორაცია „ყაზატომპრომი” ურანის საექსპორტო მარშრუტის ალტერნატივას განიხილავს, თუკი კომპანიას შეეზღუდება მისი ძირითადი მარშრუტის გამოყენების შესაძლებლობა. ამჟამად, ყაზახური ურანი მსოფლიო ბაზარს რუსეთის გავლით მიეწოდება. როგორც “ყაზატომპრომი” აცხადებს, ტრანსკასპიური მარშრუტი მათ მიერ 2018 წლიდან გამოიყენება, როგორც ძირითადი მარშრუტის ალტერნატივა, თუმცა ამჟამად გადაზიდვებს მაინც რუსეთის გავლით აგრძელებენ.
ინფორმაციისთვის, ყაზახეთი მსოფლიოში ურანის უმსხვილესი ექსპორტიორია, რომელმაც გასულ წელს $1.1 მილიარდის ურანი გაყიდა. მეორე ადგილს $1 მილიარდით კანადა, მესამეს კი -ნ 535 მილიონი დოლარით ნამიბია იკავებს. ექსპორტირებული ურანი ატომური ელექტროსადგურების მომარაგებას ხმარდება.
ურანი
